Since you are not logged in, some functions (such as the OCR button) have been disabled. To use all website features, please create an account.

मीमांसान्यायप्रकाशः सारविवेचिनीव्याख्यासहितः / 135 Image 135 of 240 (Page 135)

Proofed once

Help

र्थत्वं न प्रमाणान्तरेण [^१]प्राप्तम्, किन्त्वनेनैव विधिनेति भवत्यय-
मपूर्वविधिः ।

( नियमविधिनिरूपणम् )

पक्षेऽप्राप्तस्य तु यो विधिः स नियमविधिः। यथा 'व्रीहीनवहन्ति'
इत्यादिः। अनेन हि विधिना अवघातस्य न वैतुष्यार्थत्वं बोध्यते, अन्वय-
व्यतिरेकसिद्धस्वात्। किन्तु नियमः स चाप्राप्तांशपूरणम्; वैतुष्यस्य
हि नानोपायसाध्यत्वात् यस्यां दशायामवघातं, परिहृत्योपायान्तरं ग्रहीतु-
मारभते तस्यां दशायामवघातस्या[^२]प्राप्तत्वेन तद्विधानात्मकमप्राप्तांश-
पूरणमेवानेन विधिना क्रियते। अतश्च नियमविधावप्राप्तांशपूरणात्मको
नियम एव वाक्यार्थः। पक्षेऽप्राप्ततादशायामवघातविधानमिति यावत्।
न त्वपूर्वविधाविवात्यन्ताप्राप्ततया विधानमिति॥

[commentary]

नादेः पाक्षिकी प्राप्तिः, तादृशाप्राप्तांशपूरको यो विधिः स नियमविधिः, तन्मात्रविध्य-
प्रवृत्तिदशायां विध्यन्तराप्रवृत्तिसहकृतैतद्विध्यप्रवृत्तिदशायां वा या उभयोः समुच्चित्य
प्राप्तिः तत्रान्यतरव्यावर्तको यो विधिः स परिसंख्याविधिः इति फलितम्। एतेषामपि
लक्षणानां क्वचिदव्याप्त्यादिदोषदूषितत्वात्-यद्धर्मावच्छिन्नप्रतियोगिताकाभावाभावत्वं
यस्य शास्त्रस्य तात्पर्यविषयतावच्छेदकतापर्याप्त्यधिकरणं तस्य तद्धर्मवन्नियम विधि-
त्वम्, यद्धर्मावच्छिन्नप्रतियोगिताकाभावत्वं यस्य शास्त्रस्य तात्पर्यविषयतावच्छेदकता-
पर्याप्त्यधिकरणं तस्य शास्त्रस्य तद्धर्मवत्परिसंख्याविधित्वम्, नियमपरिसंख्याति-
रिक्तफलकविधित्वमपूर्वविधित्वमिति विधित्रयलक्षणं परिष्कृतं मीमांसाकौस्तुभे मन्त्रा-
धिकरणे। तत्पदप्रयोजनानि च तत्रैवोक्तानि तत एवावगन्तव्यानि विस्तरभयान्नात्र
विलिखितानि।

(नियमविधिनिरूपणम् )
पक्षेऽप्राप्तस्येति। कदाचित् प्राप्तस्य कदाचिदप्राप्तस्येत्यर्थः। वितुषीभावरूपं
प्रयोजनं हि अवहननेन नखविदलनेन अश्मकुट्टनादिना वेत्यनेकैरुपायैः साधयितुं
शक्यते। तत्र नखविदलनादिभिः वितुषीभावं यदा सम्पादयितुमारभते, तदा अवहननस्य
प्राप्त्यभावात् अस्ति तस्य कादाचित्की प्राप्तिः, तस्याञ्च दशायां या अप्राप्तिः तदंशेऽप्य-
वघातप्रापको यो विधिः स नियम विधिरित्यर्थः। तदुपपादयति-अनेन हीति। अन्व
येति। साधनान्तराभावसहकृतावघातसत्त्वे वैतुष्यसत्वम्; तादृशावघाताभावे वैतुष्याभावः,
इत्यन्वयव्यतिरेकेत्यर्थः। अप्राप्तांशपूरणमिति। नखविदलनादिदशायां योऽवघातां-
शोऽप्राप्तः तत्प्राशिसम्पादनमित्यर्थः। एवञ्च नापूर्वविधाविव सर्वथा अत्यन्ताप्राप्तप्रापकत्वं
विधेः, किन्तु यः पक्षे अप्राप्तोऽशः तन्मात्रपूरकत्वमिति। एतेन सर्वांशे अप्राप्तप्रापकापूर्व-
विध्यपेक्षया किञ्चिदंशेऽप्राप्तप्रापकनियमविधौ लाघवमपि सूचितं भवति।

[^१] ज्ञायते  [^२] स्यांशेऽप्रा

Edit summary (optional) Status

Needs more work

Proofed once

Proofed twice

Not relevant

Only registered users can save changes. Create an account or sign in to save your changes.