Since you are not logged in, some functions (such as the OCR button) have been disabled. To use all website features, please create an account.

शाङ्कर-वेदान्त-कोशः / 84 Image 84 of 560 (Page 84)

Proofed once

Help

अनभिष्वङ्गः, अनभिष्वङ्ग
जागतिकवस्तुनि तादाम्याभिमानराहित्यम् ।
अनभिष्वङ्गोऽभिष्वङ्गाभावः । अभिष्वङ्गोनाम आसक्तिविशेष एवानन्यात्मभावनालक्षणः ।
(गी० १३।९ शा० भा० ) । यथा च अभिष्वङ्गस्तेन तादात्याभिमानोऽयमेवाहमिति
च (नी० क०) । यथा च अभिष्वङ्गस्त्वमेवायमित्यनन्यत्वभावनया प्रीत्यतिशय: । ( म०
सू०) अभिष्वङ्गः अन्यस्मिन् पुत्रादौ सुखिनि दुःखिनि वा जीवति मृते वाहमेव सुखी
दुःखी च जीवामि मरिष्यामि इति चेति (भा० क० ) । यथा च - अनभिष्वङ्गः पुत्रादीनां
सुखे दुःखे वाहमेव सुखी दुःखी चेत्यध्यासातिरेकाभावः (तत्रैव श्रीधरी ) ।

अनादिता, अनादिता  
अनादिकालेन सह अन्यतमयोगनियमः । यथा - तदाकृत्युप-
रक्तानां व्यक्तीनामेकया विना । अनादिकाला वृत्तिर्या सा कार्यानादिता मता ।
मिथ्याकारत्वतत्संस्कारत्वजात्यालिङ्गितव्यक्तीनां मध्येऽन्यतमव्यक्त्या विना यदनादि-
कालस्यावर्तनमन्यतमयोगनियम इति यावत् । तासामनादित्वम् । अत्र निमित्तनैमित्ति-
नोरनादित्वमुक्तम् (ब्र० सू० अध्यासभाष्ये वे० क० त० )

अनानांत्वम्, अनानांत्व
एकम् अद्वितीयम् । यथा- दुर्दशमतिगम्भीरमजं साम्यं
विशारदम् । बुद्धवा पदमनानात्वं नमस्कुर्मो यथाबलम् (मा० उप० का० ४।१००)।
अत्र शाङ्करभाष्ये - ईदृक्पदं नानात्ववर्जितं बुद्ध्या अवगम्य ।

अनावृत्तिः, अनावृत्ति
पौनःपुन्येन आवर्तनम् अर्थात् जन्ममृत्युरूपेण पुनः पुनरागमनम्
आवृत्तिस्तविपरीता अनावृत्तिः । ब्रह्मज्ञानाद् ब्रह्म सम्पद्यते स्वस्वरूपमवगम्यते । न
च पुनरावर्तते । तच्च मोक्ष इत्यभिधीयते । विद्याफलमेतत् । ब्रह्मज्ञानेनैतद्भवति ।
उत्तरायणस्यैषा गतिस्तथा मरणार्थं भीष्मादीनामुत्तरायणस्य प्रतीक्षादिकथन-
मुत्तरायणादीनां प्राशस्त्यवर्णनार्थम् । यथा - अत एव चोदीक्षानुपपत्तेरपाक्षिक-
फलत्वाच्च विद्याया अनियतकालत्वाच्च मृत्योर्दक्षिणायनेऽपि म्रियमाणो विद्वानाप्नोत्येव
विद्याफलम् । उत्तरायणमरणप्राशस्त्यप्रसिद्धेर्भीष्मस्य
च प्रतीक्षादर्शनात् ।
आपूर्णमाणपक्षाद्यान् षडुद्ड्डेति मासांस्तान् छा० ४।१५/५ इति च श्रुतेरपेक्षितव्य-
मुत्तरायणमितीमामाशङ्कामनेन सूत्रेणापनुदति । प्राशस्त्यप्रसिद्धिरविद्वद्विषया । भीष्मस्य
प्रतिपालनमाचारप्रतिपालनार्थं पितृप्रसादलब्धस्वच्छन्दमृत्युताख्यापनार्थं च ।
श्रुतेस्त्वर्थं वक्ष्यति आतिवाहिकस्तल्लिङ्गात् ब्र० सू० ४।३।४ इति
यथा च - यत्र काले त्वनावृत्तिमावृत्तिं चैव योगिनः । प्रयाता यान्ति तं कालं
वक्ष्यामि भरतर्षभ गी० ८।२३ इति कालप्राधान्येनोपक्रम्य अहरादिकालविशेषः

Edit summary (optional) Status

Needs more work

Proofed once

Proofed twice

Not relevant

Only registered users can save changes. Create an account or sign in to save your changes.