Since you are not logged in, some functions (such as the OCR button) have been disabled. To use all website features, please create an account.

न्यायकोशः / 774 Image 774 of 1158 (Page 774)

Proofed once

Help

<लैङ्गिकम्>
१ लिङ्गदर्शनाज्जायमानं ज्ञानम् ( अनुमितिः ) ( प्रशस्त० गु०
पृ० २६ ) । यथा पर्वते घूमेन वहिसाधने वह्विव्याप्यधूमवान् पर्वतः
इति लिङ्गदर्शनात् पर्वतो वह्निमान् इत्यनुमितिः । अत्रोदाह्वियते पक्षी-
कृत्य गिरीशं सिद्ध्या रहिताश्च मानहीनाश्च । इच्छन्त्यधिगन्तुम
धनंजयं लिङ्गदर्शनेनैव ॥ (विश्वगुणादर्शे ) इति । अर्थान्तरे धनं जयं च ।
२ [ क ] लिङ्गादिना अनुमितं साध्यम् । यथा आचार्यमते लिङ्गो
पहितलैङ्गिकभानम् इत्यादौ लैङ्गिकं साध्यम् । [ख ] लिङ्गादिभिः
कल्पितम् । यथा मीमांसकमते अर्थप्रकाशनसामर्थ्य रूप लिङ्गेन मन्त्रादीनां
तत्तत्कर्मादौ विनियोगः कल्प्यत इति ।

<लोकः>
१ वेदतदुपजीविप्रमाणातिरिक्तप्रमाणम् । यथा अलौकिकत्वम् /
इत्यादौ लोकः ( मू० म० १ पृ० १६) । २ स्वर्गादिर्लोकः इति
पौराणिका आहुः । ३ मनुष्यच लोकः इति काव्यज्ञा वदन्ति ।

<लोट्>
( तिङ् ) स्ववक्रनुमतत्वस्य धात्वर्थेन्वयबोधने । अनुकूला यादृशी
तिङ् सैव लोट् परिभाष्यते ॥ लोडर्थास्त्वनुमतत्वादयो बहवः सन्ति ॥
१ अनुमतत्वम् । यथा करोतु कुरुताम् कुर्वन्तु इत्यादौ लोटोर्थः ।
अत्र तुप्ताम् प्रभृतयश्चैत्रायुक्तत्वधीसहकृताः कृत्यादौ प्रकृत्यर्थे चैत्रा-
धनुमतत्वं बोधयन्ति न तु तिबाद्याः इति लक्षणसमन्वयः तिबादौ ।
नातिप्रसङ्गश्च ( श० प्र० श्लो० ९९ टी० पृ० १४५) इति ।
सूत्रम् लोट् च ( पा० सू० ३/३/१६२ ) इति । तदर्थस्तु
प्रत्ययो भवति धातोर्विध्यादिष्वर्थेषु ( काशिका० ) इति ।
यथा पत्नी पचतु इत्यादौ लोटोर्थः । अनुज्ञा च कर्तुरिष्टत्वे सति बक्र
नुमतत्वम् । चैत्रवक्तृकतादृशवाक्यात् चैत्रानुमतस्खेष्टस्य पाकस्य कर्त्री पत्नी
इत्येवं बोध: ( श० प्र० श्लो० ९९ टी० पृ० १४५ ) । ३
यथा शूलं विश विषं भुङ्क्ष्व इत्यादिराजवाक्यस्थलीयलोडर्थः ।
च वक्रनुमतत्वे सति कर्तुरनिष्टहेतुत्वम् । अत्र राजानुमत स्वानिष्टहेतुशूल
प्रवेशकर्तृतावांस्त्वम् इत्याकारो बोधः (श० प्र० श्लो० ९९ टी०
पृ० १४५ ) । ४ समर्थना । यथा पर्वतमप्युत्पाटयानि समुद्र

Edit summary (optional) Status

Needs more work

Proofed once

Proofed twice

Not relevant

Only registered users can save changes. Create an account or sign in to save your changes.