Since you are not logged in, some functions (such as the OCR button) have been disabled. To use all website features, please create an account.

न्यायकोशः (To be deleted) / 941 Image 941 of 1158 (Page 941)

Needs more work

Help

न्यायकोशः ।

बाणविशेष इत्यालंकारिका आहुः । तदुक्तम् उन्मादनः शोषणश्च तापनः
स्तम्भनस्तथा । मारणश्चेति विज्ञेयाः पञ्च कामस्य सायकाः ॥ ( जंटा )
( वाच० ) इति । ४ शोणाकवृक्ष: ( भावप्र ० ) । ५ शुण्ठी इति
भिषज आहु: ।

शौचम् - १ शुद्धिशब्दवदस्यार्थोनुसंधेयः । शौचं मानुषं द्विविधमुक्तं व्याघ्र-
पादेन । शौचं तु द्विविधं प्रोक्तं बाह्यमाम्यन्तरं तथा 1 मुज्जलाम्यां स्मृतं
बाझं भावशुद्धिस्तथान्तरम् ॥ ( वाच० ) इति । पञ्चविधं चोक्तं बृह-
स्पतिना । मलशौचं मनःशीचं शौचमिन्द्रियनिग्रहः । सर्वभूतदया शौचं
जलशौचं तु पञ्चमम् ॥ इति । अन्यच्च अद्भिर्गात्राणि शुद्धद्धन्ति मनः
सत्येन शुद्धयति । विद्यातपोम्यां भूतात्मा बुद्धिर्ज्ञानेन शुद्धपति ॥ (ममु०
अ० ५ श्लो० १०९ ) इति । तत्र विधिमाहतुर्मनुदक्षौ । एका लिङ्गे
गुदे तिस्रस्तथैकत्र करे ( वामे ) दश । उभयोः ( करयोः ) सप्त
दातव्या मृदः शुद्धिममीप्सता ॥ ( मनु० अ० ५ श्लो० १३६ ) (बिक
ष्णुपु० ) ( यम० ) ( पैठीनसि० ) ( हारीत० ) ( शंखस्मृ० ) इति ।
२ धर्मविशेषः । तत्रोक्तम् अभक्ष्यपरिहारश्च संसर्गश्चाप्यनिन्दितैः ।
स्वधर्मे च व्यवस्थानं शौचमित्यभिधीयते ॥ ( बाच० ) इति ।
शौर्यम् – बळवतोपि परस्य पराजयाय प्रत्युत्साहः । स च प्रयत्नविशेष एव
न तु गुणान्तरम् ( न्या० कन्द० पृ० १० ) ।

श्रद्धा - १ [ क ] फलावश्यंभावनिश्चयः ( त० प्र० २ १० ६ )
( सि० च० ) । यथा केशवः श्रद्धया गम्यो ध्येयः पूज्यश्च सर्वदा
( अभिपु० ) इत्यादी श्रद्धाशब्दस्यार्थः । [ख] विश्वास्यत्वेन ज्ञानम्
( म० प्र० पृ० १६ ) । यथा कः श्रद्धास्यति भूतार्थ सर्वो मां तुः-
यिष्यति इत्यादौ श्रद्धाशब्दस्यार्थः । [ग] वेदादिबोधित फलावश्यंभाव-
निश्चयः ( कि० ष० पृ० ४ ) । भत्रोक्तम् । प्रत्ययो धर्मकृत्येशु
तथा श्रद्धेत्युदाहृता । नास्ति ह्यश्रद्दधानस्य धर्मकृत्ये प्रयोजनम् ॥
( स्मृति: ) (बाच ० ) इति । सत्कृतिश्वानसूया च सदा श्रद्धेति कीर्तिता
( देवलस्पृ० ) इति च । श्रद्धाफलमाह याज्ञवल्क्यः । श्रद्धाविधिसमा-
११२ न्या० को●

Edit summary (optional) Status

Needs more work

Proofed once

Not relevant

Only registered users can save changes. Create an account or sign in to save your changes.