Since you are not logged in, some functions (such as the OCR button) have been disabled. To use all website features, please create an account.

न्यायकोशः (To be deleted) / 907 Image 907 of 1158 (Page 907)

Needs more work

Help

न्यायकोशः ।

[ङ ] पदपदार्थयोर्वाध्यवाचकभावनियामकं संबन्धान्तरं शतिः
शाब्दिका वदन्ति ( बै० सा० ५० ) ( ल० म० ) । [च ] अवि-
नाभाव एव शक्तिः इति प्राचः भङ्गीचक्रुः ( त० प्र० ख० ४
पृ० ३७ ) । न्यायमते शक्तिस्त्रिविधा योगः रूढि: योगरूढिवेति ।
तत्राद्या पाचकादिपदेषु । द्वितीया घटादिपदेषु । तृतीया पङ्कजादिपदेश
( त० दी० ) । अत्र यौगिकरूढिस्तुरीयापि शक्तिरस्ति इति केचिद्व-
दन्ति । माध्ववेदान्तिनस्तु महायोगाख्यामपि वृत्तिमङ्गीचक्रुः (प्र० च०
पृ० ३९ ) । प्राभाकरास्त्वेवं पदशक्तिं विभजन्ते । पदशक्तिर्द्विविधा
आनुभाविका स्मारिका च आनुभाविका शाब्दानुभवजनिकेत्यर्थः ।
स्मारिका पदार्थस्मृतिज निकेत्यर्थः ( त० प्र० ४ पृ० २८) । तंत्राचा
कार्यान्विते । पदात्कार्यान्वितस्यैवानुभवात् । द्वितीया तु जातौ
( न्या० म० ४ पृ० ७-८) ( दि० ४ ) ( प्र० च० ३९) ।
पदाज्जात्युपस्थितेरेवानुभूयमानत्वात् इति भावः ( म० प्र० ४ ४०
४० ) । अथ तत्तन्मते तत्तदर्थेषु पदानां शक्तेर्दिगिदानीं प्रदर्श्यते । गवा-
दिपदानां जात्याकृतिविशिष्टव्यक्तौ शक्तिः इति संप्रदायविदो नैयायिकाः
प्राहुः । जातौ व्यक्तौ वैशिष्ट्ये च एका शक्तिः इत्यर्थः ( त० प्र० ख०
४ पृ० २५ ) । आकाशपदे तु निरवच्छिन्नैव शक्तिः । व्यक्तीनामा-
नन्त्याभावेनानुगमकधर्मानपेक्षणात् ( त० प्र० ४ पृ० ३२ ) इति ।
व्यक्तावेव शक्तिः न तु गोत्वादिजातावपि इति नव्या आहुः । जातिवि-
शिष्टव्यक्तौ शक्तिः इत्यपरे अङ्गीचक्रुः । अत्र जातिशब्दः शब्दप्रवृत्तिनि-
मित्तपरः । तथा च आकाशादयः सर्वेपि शब्दाः प्रवृत्तिनिमित्त विशि-
ष्टवस्तुवाचिनो भवन्ति इत्याशयः । घटशब्दो घटघटत्वयोः शक्तः । शुद्ध-
शब्दो गुणगुणिनोः शक्तः । गतशब्दः क्रियातदाश्रययोः शक्तः । दण्डि-
शब्दो दण्डदेवदत्तयोः शक्तः इत्यन्ये आहुः । वेदान्तिनस्तु गवादि-
पदानां विशेष्यतया व्यक्तय एव वाच्याः । आनयनादिकं तु विशेषण-
स्वादिना वाच्यम् इत्याहुः । एके तु गवादिशब्देषु जाति: देवदत्तादिसं-
ज्ञाशब्देषु व्यक्तिः सास्नादिमच्छन्देषु आकृतिः इत्येवं त्रितयमपि

Edit summary (optional) Status

Needs more work

Proofed once

Not relevant

Only registered users can save changes. Create an account or sign in to save your changes.