Since you are not logged in, some functions (such as the OCR button) have been disabled. To use all website features, please create an account.

न्यायकोशः (To be deleted) / 891 Image 891 of 1158 (Page 891)

Needs more work

Help

न्यायकोशः ।

तथा अबच्छेदकत्वमिह पारिभाषिकमेव प्रतियोगितावच्छेदकानतिरिक्त-
वृत्तित्वरूपं ग्राह्यम् । तच्च तदवच्छिन्नप्रतियोगिताकाभावबदसंबद्धस्वविशि-
ष्टसामान्यकत्वम् । अथ वा स्वविशिष्टसंबन्धिनिष्ठाभावप्रतियोगितानवच्छे-
दकतत्कत्वम् । यद्वा स्वविशिष्टसंबन्धिनिष्ठाभाव प्रतियोगितानवच्छेदका-
बच्छेद्यत्वम् ( दीधि० २ अवच्छेदकनिरु० पृ० ४२) । अत्र यन्त्र
भवति इत्येतत्पर्यन्तेन ग्रन्थेन यापदार्थस्य व्यापकत्वं बोभ्यते । तेन
व्यापकसामानाधिकरण्यं व्याप्तिः इति फलितम् । एवम् उत्तरत्रापि
ज्ञेयम् । इयमेव सर्वोपसंहारप्रवृत्तव्याप्तिः इत्युच्यते । तदर्थस्तु सकल-
हेत्वधिकरणान्तर्भावेन साध्यसत्त्व निर्वाह्यव्याप्तिः इति ( ग० बाघ ० ) ।
( ५ ) प्रतियोग्यसमानाधिकरणयद्रूपविशिष्टसमानाधिकरणात्यन्तामाव-
प्रतियोगितानवच्छेदको यो धर्मः तद्धर्मावच्छिन्नेन येन केनापि समं
सामानाधिकरण्यं तद्रूपविशिष्टस्य तद्धर्मावच्छिन्नयावन्निरूपिता व्याप्तिः ।
स्वावच्छिन्नत्व साध्यतावच्छेदकसं बन्धावच्छिन्नत्व एतदुभयाभाववत्तादृशप्र-
तियोगितासामान्यको यो धर्मः तदवच्छिन्न सामानाधिकरण्यम् इति फलि-
तोर्थ: ( ग० सिद्धा० ) । दण्ड्यादौ साध्ये परंपरासंबद्धं दण्डत्वादिक-
मेव साध्यतावच्छेदकम् । अतः तत्तद्दण्ड्यभावमादाय नाव्याप्तिः
( दीवि० २ पृ० ३२ ) । ( ६ ) विशेषणताविशेषावच्छिन्नयद्धर्मवि-
शिष्टसंबन्धिनिष्ठाभावप्रतियोगितानवच्छेदकावच्छेद्यस्वं तत्संबन्धावच्छि-
नसाधनसमानाधिकरणात्यन्ताभाव प्रतियोगितासामान्ये नास्ति साधने
तद्धर्मविशिष्टसामानाधिकरण्यं व्याप्तिः ( दीधि० २ पृ० ३२ ४३ ) ।
(७) यादृशप्रतियोगितावच्छेदकावच्छिन्नसाध्यतावच्छेदकसंबन्धावच्छिन्ननि-
रूपकताका घिकरणताबदन्यत्वं हेतुतावच्छेदकसंबन्धावच्छिन्नहेतुतावच्छेद-
कावच्छिन्न निरूपकताकाधिकरणतावतः तन्निरूपित साध्यतावच्छेदकताघ-
टकसंबन्धावच्छिन्नावच्छेदकताशून्यं यत् साध्यतावच्छेदकम् तदवच्छिन्न-
निरूपकताकाधिकरणतावद्वृत्तिवृत्ति यत् हेतुताबच्छेदकं तद्वत्त्वम् (वै०
वि० ३।१।१४ पृ० १५२ ) ( मु० २ ) । (८) यद्धर्मविशिष्टानधिकर-
णत्वं हेत्वधिकरणस्य तद्धर्मभिन्नसाध्यतावच्छेदकावच्छिन्नसामानाधिकरण्यम्

८३९

Edit summary (optional) Status

Needs more work

Proofed once

Not relevant

Only registered users can save changes. Create an account or sign in to save your changes.