Since you are not logged in, some functions (such as the OCR button) have been disabled. To use all website features, please create an account.

न्यायकोशः (To be deleted) / 724 Image 724 of 1158 (Page 724)

Needs more work

Help

६७२

न्यायकोशः ।

घटः इति वाक्यजन्यशाब्दबोधे घटांशे भूतलवृत्तित्वावगा हित्वस्यानु-
भवसिद्धतया भूतले न घटः इति वाक्यजन्यशाब्दबोधे घटांशे भूतल-
वृत्तित्वाभावोवश्यमभ्युपगन्तव्यः इति । इदमत्राकूतम् । भूतले न घटः
इति वाक्यजन्यस्याप्रामाण्यज्ञानानास्कन्दितबोधस्य भूतले घटः इत्यादि-
वाक्यजन्यघटादिविशेष्यक भूतला द्याधेयत्त्र प्रकारकबोध विरोधितया नञ्-
पदं विना यत्र धर्मिणि यस्य विशेषणतया भानं यादृशसमभिव्याहारा-
द्भवति तादृशसमभिव्याहारस्थले नञ्सत्रे तत्र धर्मिणि तदभावः प्रतीयते
इति नियमोङ्गीकर्तव्यः । अयमेव प्रतियोग्यभावान्वयौ तुल्ययोगक्षेमौ
इति न्यायस्यार्थः इति (गा० व्यु० का० १) । यथा वा प्रवृत्ति प्रतीष्ट-
साधनताज्ञानस्य हेतुतायां प्रविष्टा योगक्षेमसाधारणी साधनता । नैयायि-
कमते संध्यावन्दनादि नित्यकर्मणामर्थवादोपस्थापितब्रह्मलोकावाप्तिप्रत्यवा-
यानुःपत्तिरूपफलकल्पनेन तादृशफलस्य तु स्वतः पुरुषार्थत्वाभावेन
तत्रेच्छानुत्पत्तौ कथं तादृशकर्मसु प्रवृत्तिः इत्याशङ्कायाः समाधान प्रसङ्गे
नेत्थमुक्तम् । यथा हि नित्ये कृते प्रत्यवायप्रागभावस्तिष्ठति तदभावे
तदभावः एवम् प्रत्यवायाभावसत्त्रे दुःखप्रागभावसत्त्वम् तदभावे तदभावः
( दुःखरूपः ) इति योगक्षेमसाधारणकारणताया दुःखप्रागभावं प्रत्यपि
सुवचत्वात् इति । अत्र योगे अप्राप्तप्राप्तौ क्षेम: सिद्धस्य रक्षणम्
इत्यर्थोनुसंधेय: ( दि० गु० विधिनि० पृ० २२८ ) । २ वेदान्ति-
नस्तु अलम्यलाभसहितं लब्धपरिरक्षणम् । यथा अनन्याश्चिन्तयन्तो
मां ये जनाः पर्युपासते। तेषां नित्याभियुक्तानां योगक्षेमं वहाम्यहम् ॥
( गीता० अ० ९ श्लो० २२) इत्यादौ इत्याहु: । अत्रार्थे योगश्च क्षेमं
च इति समाहारद्वन्द्वो ज्ञेयः ।

०

योगजः – ( संनिकर्षः ) योगाभ्यासजनितो धर्मविशेषः । स चादृष्टविशेषः ।
अयं चालौकिके योगिप्रत्यक्षे कारणभूतः अलौकिकसं निकर्ष विशेषः ।
सच युक्तयुञ्जानेति द्विविधयोगिभेदतो द्विविध: ( भा०प० श्लो०६६)
( सि० च० ) । तत्र युक्ताख्ययोगिनो योगजधर्मसंनिकर्षेण वस्तुमात्रस्य
अन्यात्मनाम् अतीन्द्रियाणामपि आकाशदिक्कालपरमाणुवायुमनसाम्

Edit summary (optional) Status

Needs more work

Proofed once

Not relevant

Only registered users can save changes. Create an account or sign in to save your changes.