Since you are not logged in, some functions (such as the OCR button) have been disabled. To use all website features, please create an account.

न्यायकोशः (To be deleted) / 698 Image 698 of 1158 (Page 698)

Needs more work

Help

न्यायकोशः ।

कपिञ्जलानालभेत इत्यादिषु विध्यादिरूपेषु मत्रेष्वव्याप्तेः । किंतु याज्ञिक
समाख्यातं लक्षणं मन्त्राणां दूषणरहितं बोध्यमिति ( जै० सू० पृ०
अ० २ पा० १ सू० ३० टि० ) । ते च मन्त्रा द्विविधाः वैदिका -
स्ताविकाच । वैदिकाश्च द्विविधाः प्रगीता अप्रगीताश्च । प्रगीताः
सामानि । अप्रगीताश्च द्विविधाः छन्दोबद्धास्तद्विलक्षणाच ( सर्व० सं०
पृ० ३६८ पात० ) । तान्त्रिकलक्षणं स्त्रीपुंनपुंसकभेदेन मन्त्रत्रैविध्यं
मन्त्राणां दशविधः संस्कारः सर्वदर्शनसंग्रहे ( पृ० ३६८- ३७०)
दृश्यः । [ग] क्वचित् प्रतिसूचितः शब्दः । यथा तद्विष्णोः परमं पदं
सदा पश्यन्ति सूरयः । दिवीव चक्षुराततम् ( ऋ० ११ १२६ ) इति ।
२ रहसि कर्तव्यावधारणार्थे गुप्तभाषणं मन्त्रः इति नीतिशास्त्रज्ञा वदन्ति ।

मत्रेश्वरः – तत्राष्टौ मण्डलिनः क्रोधाद्यास्तत्समाश्च वीरेशः । श्रीकण्ठः

शतरुद्राः शतमित्यष्टादशाम्यधिकम् ॥ ( सर्व० सं० पृ० १८६ शै० ) ।
मन्थः - द्रवद्रव्ये प्रक्षिप्य मथिताः सक्तवो मन्थः ( जै० न्या० अ० १०
पा० ३ अधि० १ ) ।

matagal

मन्थनम् - उत्थानावच्छिन्नोन्मन्थनम् । यथा सुधां समुद्रं मनातीयत्र
धात्वर्थः । उन्मन्थनमालोडनम् । अत्र सुधोत्थानानुकूलं यत्समुद्रस्यो-
न्मन्थनं तत्कर्ता इत्यर्थः । अत्रत्यगौण कर्मत्वादिविषय विशेषविचारस्तु दोह-
नादिशब्दव्याख्याने द्रष्टव्यः ।

मन्दनम् – उपहतपादेन्द्रियस्येव गमनम् ( सर्व० सं० पृ० १७० ) ।
ममता – १ स्वकीयत्वाभिमानः । यथा ममत्वं मम राज्यस्य ( देवीभाग० )
इत्यादौ । २ केचिद्वेदान्तिनस्तु अहंकारः । यथा वल्लभमते अहंता-
ममतात्मकः संसार: इत्यादौ इत्यमन्यन्त । अत्र व्याकरणं बोध्यम् ।
षष्ठ्यर्थवृत्तेरस्मच्छब्दस्यार्थे मम इत्यव्ययम् । तदुत्तरं तल्प्रत्ययः । एवं च
ममता इति रूपं सिद्ध्यति ।

मरणम् - [क] जीवनादृष्टनाशः । मरणं च धर्माधर्माधीनम् ( वै०
उ० ६।२।१५ ) । तथा च सूत्रम् तत्संयोगो विभागः इति

Edit summary (optional) Status

Needs more work

Proofed once

Not relevant

Only registered users can save changes. Create an account or sign in to save your changes.