Since you are not logged in, some functions (such as the OCR button) have been disabled. To use all website features, please create an account.

न्यायकोशः (To be deleted) / 610 Image 610 of 1158 (Page 610)

Needs more work

Help

न्यायकोशः ।

अमे नातिव्यातिः इत्याहु: ( न्या० म० ख० ४ १० ३४ ) ( म०प्र० ४
पृ० ६९) । यद्वा तत्संबन्धानुयोगिविशेष्यकत्यावच्छिन्नतत्प्रतियोगिक-
संबन्धावच्छिन्न प्रकारकज्ञानबम् । अयमेव सिद्धान्तलक्षणोकप्रमात्वे
गदाधरभट्टाचार्याणामाशयः इति प्रतिभाति । अथवा विशेष्यितासंबन्धन
तद्धर्मवदवच्छिन्नत्वे सति प्रकारितासंबन्धेन तद्धर्मवत्त्वम् । विशेष्यिताप्र-
कारितयोरिव विशेष्यिताप्रकारितासंबन्धेन विशेष्यविशेषणयोरपि पर-
स्परमवच्छेद्यावच्छेदकभावोभ्युपगम्यते इत्यभिप्रायेणेदम् ( मू० म० १
• प्रामाण्य० पृ० १७५ ) । यद्यपि अन्यान्यपि विशेष्यावृत्यप्रकारकत्वम्

।

अगृहीतग्राहित्वं वा सर्वधीयथार्थत्वपक्षे अनुभवत्वजातेरभावेन स्मरणान्य-
ज्ञानत्वम् विशिष्टज्ञानत्वं वा ( चि० प्रामा० पृ० १२६ ) इत्यादीनि
प्रमात्वस्वरूपाणि सन्ति । एतन्मते निर्विकल्पक व्यधिकरणप्रकारक-
ज्ञानयोरनभ्युपगमात् । तथापि तानि मीमांसकादिमतोक्तरीत्या न स्वतो
प्रायणि इति नात्रोदाहृतानि । विशेष्यावृत्यप्रकारकत्वादेर्विशेषणस्य
प्रागनुपस्थितौ तद्वैशिष्टयस्य ज्ञातुमशक्यत्वात् । अत्रेदं बोध्यम् । तद्वति
तत्प्रकारकज्ञानत्वम् तद्वति तद्वैशिष्ट्यज्ञानत्वं वेति प्रमात्वद्वयं च
निष्कम्पप्रवृत्युपयोगि मीमांसकमते स्वतो ग्राह्यं च भवति (चि०
प्रामा० पृ० १७०) इति । अनघिगतार्थप्राहित्वं प्रमात्नम् इति मीमांसका
आहुः । तच्च स्वसमानाधिकरणस्वाव्यवहित पूर्ववर्तिस्वसमानाकारज्ञान-
विषयविषयकत्वम् इति निष्कर्षः ( कु० ४ टी० ) ( मू० म० प्रामा०
पृ० १७० ) । यथा सत्यरजते इदं रजतम् इति ज्ञानस्य प्रमात्वम् ।
यथा वा घटे अयं घट: इति ज्ञानस्य प्रमात्वम् । प्राभाकरमते सर्व-
ज्ञानानां यथार्थत्वात् तत्प्रकारकज्ञानत्वमेव प्रमात्वम् (चि० १ प्रामा ० )
( त० प्र० ख० ४ पृ० १३३ ) ( न्या० म० ४ पृ० ३५ ) । अर्थाात्र
प्रसङ्गात्प्रामाण्यवादः प्रदर्श्यते । परमकारुणिकमुनिप्रणीतापामष्टादश-
विद्या स्थानेष्वभ्यर्हित तमायां निःश्रेयसप्रयोजिकायामान्वीक्षिकीविद्यायां
प्रेक्षावत्प्रवृत्यर्थे प्रमाणप्रमेय संशय तत्त्वज्ञानान्निःश्रेयसाधिगमः ( गौत●
सू० १११।१ ) इति सूत्रेण प्रतिपादितानां षोडशपदार्थानां

Edit summary (optional) Status

Needs more work

Proofed once

Not relevant

Only registered users can save changes. Create an account or sign in to save your changes.