Since you are not logged in, some functions (such as the OCR button) have been disabled. To use all website features, please create an account.

न्यायकोशः (To be deleted) / 559 Image 559 of 1158 (Page 559)

Needs more work

Help

न्यायकोश: 1

५०

पूर्वाह्न: - १ पूर्वाह्नः प्रहरं सार्ध मध्याह्नः प्रहरं तथा । मातृतीया-
वापराह्नः सायाह्नव ततः परः । २ अहनि त्रिधा विभक्ते पूर्वो भागः
( मिताक्षरा अ० २ श्लो० ९७ ) ।

पृच्छा-[क] जिज्ञासाज्ञानोद्देश्यक प्रवृत्यधीनशब्दः । यथा गुरुं धर्मे
पृच्छतीत्यादौ पृच्छतेरर्थः । अत्र पृच्छधात्वर्थघटके ज्ञाने गुरुवृत्तिस्वस्य
शब्दे च धर्मविषयकत्वस्यान्वयः । शब्दस्य च विषयता व्यापारानु-
बन्धिनी । ज्ञानस्य परंपरया शब्दरूपधास्वर्थविशेषणत्वात्तदाश्रयीभूत-
गुरोर्गौणकर्मता । धर्मस्य च धात्वर्थविषयतया प्रधानकर्मता इति ज्ञेयम्
( ग० व्यु० का० २ पृ० ४५ ४६ ) । [ ख ] अभिधानावच्छिन्न-
व्यापारः । यथा पान्थं पन्थानं पृच्छतीत्यत्र पृच्छधात्वर्थः पृच्छा ।
अभिधानमिहाभिलापः । तदनुकूलव्यापारश्च केन पथा गन्तव्यम् इत्या-
दिप्रश्नः । तथा च पान्थनिष्ठं यत् पथोभिधानम् तदनुकूलव्यापारवान्
इत्येवं तत्र बोध: ( श० प्र० लो० ७३ टी० पृ० ११२) ।
[ग] केचिच्छाब्दिकास्तु जिज्ञासा विषयकज्ञानानुकूलव्यापारः । स च
कथं धर्म आचरितव्यः इत्यभिलापादिः । यथा पृच्छयते शिष्येण
गुरुर्धर्ममित्यादौ पृच्छेरर्थः इत्याहुः ( वाच० ) । अस्य द्विकर्मकत्वेन
गौणे कर्मणि गुरौ लकारादिः । अत्र ज्ञानविषयत्वेन धर्मस्य तज्ज्ञाना-
श्रयत्वाच्च गुरोः कर्मत्वम् इति ज्ञेयम् । [ घ ] प्रश्नः इति काव्यज्ञा आहुः ।
पृथक्त्वम् - १ असाहित्यम् । यथा दुनोति चन्द्रात्पृथगप्यनङ्गः इत्यादौ
पृथक्त्वमसाहित्यम् ( ग० व्यु० का० ५ पृ० ११० ) । २ ( गुणः )
[क] अपोद्धारव्यवहारकारणम् । तत्पुनरेकद्रव्यम् अनेकद्रव्यं च ।
तस्य च नित्यानित्यत्वनिष्पत्तिः संख्यावज्ज्ञेया ( प्रशस्त ० पृ० १६ ) ।
[ ख ] पृथग्व्यवहारासाधारणकारणम् पृथक्त्वत्वज: तिमत् वा ( त० सं० )
( त० कौ० ) । यथा इदमस्मात्पृथक् इत्यादौ । पृथग्व्यवहारच
अयमस्मात् पृथक् इति व्यवहारः । तादृशव्यवहारजनकतावच्छेदकमुख्य-
प्रकारतावस्वं लक्षणम् इति ( वाक्य ० १ पृ० ८ ) । विस्तरस्तु
अन्यन्त्र (बै० उ० ७।२।२ ) द्रष्टव्यः । अत्र सूत्रम् तथा पृथक्त्वम्

Edit summary (optional) Status

Needs more work

Proofed once

Not relevant

Only registered users can save changes. Create an account or sign in to save your changes.