Since you are not logged in, some functions (such as the OCR button) have been disabled. To use all website features, please create an account.

न्यायकोशः (To be deleted) / 553 Image 553 of 1158 (Page 553)

Needs more work

Help

रात्र परमाणुरूपे परमाणवः समवायिकारणम् । तेजः संयोगः समनायि-
कारणम् । अदृष्टादिकं निमित्तकारणम् इति । द्यणुकादिरूपे तु कारण-
रूपमसमवायिकारणम् इति च ज्ञेयम् ( त० दी० १ पृ० १३) ।
अयमाशयः । अतिवेगवता तेजसा परमाणू नामभिघातसंयोगे सत्यवश्वं
तेषु क्रिया जायते । ततो विभागः । तत आरम्भकसंयोगनाशे सत्यवश्यं
यावदवयविनाशः । ततः स्वतश्रेषु परमाणुषु रूपान्तरोत्पत्तौ पुनरदृष्टादि-
घटितसामग्रीबशात्परमाणुषु क्रियाविभागादिक्रमेण यथावस्थित महावयवि-
पर्यन्तमुत्पत्तिः इति ( नील० १ पृ० १३ ) । अयं भावः । आम-
निक्षिप्ते घंटे द्रुताशनसंयोगात्परमाण्वादिकपालपर्यन्तावयवेषु क्रिया ।
ततः परस्पर विभागः । ततः परस्परसंयोगनाशः । ततः असमवाय-
कारणनाशाद्रव्यनाशः इति नियमेन श्यामघटनाशे शिष्टाः परमाणवः
पच्यन्ते । तत्र पाकेन रूपादिचतुष्टयोत्पत्तिः । ततः परमेश्वरेण सर्गादा-
विच द्यणुकादिक्रमेण पूर्ववद्रक्तघटो निर्मीयते । परमाणुरूपेण व्यणुक-
रूपं जन्यते इत्येवं क्रमः । अन्यथा घटस्य दृढतरत्वे हुताशनप्रवेशा-
संभवाद्रूपाद्युत्पत्तिर्न स्यात् इति ( सि० च० १ पृ० १६) ।
पुंलिङ्गम् – (नाम ) [ क ] पुंलिङ्गत्वेन परिभाषितम् । यथा घटोस्तीत्यादौ
घटशब्दः पुंलिङ्गः । पुंलिङ्गत्वेन परिभाषायाः प्रयोजनं च पदसंस्कारः ।
स च तटः इत्यादौ पुंस्त्वेन सुवादिसद्भावः ( श० प्र० श्लो० ५३ टी०
पृ० ६८) । [ख] कचित् विलक्षणसंस्थान रूपपुंस्त्व विशिष्टवाचकम् ।
यथा न विप्रोध्ययनं त्यजेदित्यादौ । अत्र अल्लुप्तेन सुपैव ( न तु प्रकृत्या )
उपस्थितं विलक्षणसंस्थानरूपं पुंस्त्वं विप्रेनुभूयते इति ज्ञेयम् ( श०
प्र० श्लो० ५३ टी० पृ० ६९ ) ।

पुच्छम् – ( नाडिका ) मुखे पञ्च गले त्वेका वक्षस्येकादश स्मृताः । नाभौ
चतस्रः षट् कव्यां तिस्रः पुच्छाख्यनाडिकाः ॥ (पु० चि० पृ० ३१० ) ।

• पुण्यम् – १ ( गुण: ) धर्मवदस्यार्थोनुसंधेयः । यथा तस्मादात्मकृतं पुण्यं
वृथा न परिकीर्तयेत् इति ( देवल: ) क्षीणे पुण्ये मर्त्यलोकं विशन्ति

( श्रुतिः ) तद्यथेह कर्मचितो लोकः क्षीयते एवममुत्र पुण्यचितो लोकः

Edit summary (optional) Status

Needs more work

Proofed once

Not relevant

Only registered users can save changes. Create an account or sign in to save your changes.