Since you are not logged in, some functions (such as the OCR button) have been disabled. To use all website features, please create an account.

न्यायकोशः (To be deleted) / 533 Image 533 of 1158 (Page 533)

Needs more work

Help

न्यायकोचः ।

४८९

( बाद ० ) । मनुयाज्ञवल्क्यादयस्तु प्रकारान्तरेण परिमाणगणनं चक्रिरे ।
तत्राङ्गुलादिपरिमाणमेव वैशेषिकमते गुणविशेषत्वेन चतुर्विधत्वेन च
प्रतिपादितम् न तु गुआादिपरिमाणम् इति तारानाथतर्कषाचस्पतिराह ।
परिमाणं द्विविधम् । महत्त्वम् अणुत्वं च ( त० व० ) । प्रकारान्तरेण
तच्चतुर्विधम् । अणु महत् दीर्घम् हस्वं च ( प्रशस्त ० ) ( त० सं० )
( मु० गु० ) । तत्र अणुहवपरिमाणे परमाणुब्यणुकयोः । महद्दीर्घ-
परिमाणे त्र्यणुकचतुरणुकादो ( प्र० प्र० ) । चतुर्विधमपि प्रत्येकं द्विवि-
धम् परमं मध्यमं चेति । तत्र परमाणुत्वपरमहस्वत्वे परमाणुमनसोस्तिष्ठतः ।
मध्यमाणुस्वमध्यमह स्वस्त्रे द्यणुके तिष्ठतः । परममहत्त्वपरमदीर्घस्त्रे गग-
नादौ तिष्ठतः । मध्यममहत्त्वमध्यमदीर्घत्वे घटादौ तिष्ठतः इति (सि० च १
पृ० १७ ) । पुनश्च चतुर्विधमपि परिमाणं द्विविधम् । नित्यम् अनित्यं
च । तत्र नित्यगतं नित्यम् । अनित्यगतमनित्यम् । तत्र अनित्यम्
आश्रयनाशान्नश्यति ( बै० ७११११८-१९ ) ( प्रशस्त ० ) । अनित्ये
त्रिविधम् । संख्याजन्यम् परिमाणजन्यम् प्रचयजन्यं च । तत्राद्यम्
परमाणुद्वित्वजन्यं द्यणुके । ह्यणुकबहुत्वजन्यं च त्र्यणुके । द्वितीयम्
कपालपरिमाणजन्यं घटपरिमाणम् । तृतीयम् तूलावयवसंयोगजन्यं
लो०

तूल पिण्ड परिमाणम्
११० - ११४ )

(बै० ७/११८-२५)

( भा० प०

0-
( प्रशस्त ० ) ( सि० च० १ पृ० २१ ) ( त०

कौ 10 ) । अयं तूलावयषसंयोगश्च शिथिल इत्युच्यते ( भा०प०
श्लो० ११३ ) । अत्रायं संग्रहः । परिमाणं चतुर्विधम् । अणु
महत् दीर्घम् हस्वं च । तत्र महत् द्विविधम् । नित्यम् अनित्यं
च । नित्यम् आकाशकालदिगात्मसु परममहत्त्वम् । अनित्यम् व्यणुका-
दावेव । तथा अण्वपि द्विविधम् । नित्यम् अनित्यं च । परमाणुमनः सु
पारिमाण्डल्यं नित्यम् । अनित्यं द्यणुक एव । कुवलामलकबिल्वादिषु
महत्स्वपि तत्प्रकर्षभाषाभाषमपेक्ष्य भाक्तोणुव्यवहारः । दीर्घत्वहस्वस्त्रे
सूत्पाथमहत्वाणुस्वैकार्थसमवेते । समिदिक्षुवंशादिष्वजसा दीर्घेष्वपि तत्प्र
फर्षभावमपेक्ष्य भक्तो हस्वव्यवहारः । अनित्यं चतुर्विधमपि संख्या-
परिमाणप्रन्यययोनि । तत्रेश्वरबुद्धिमपेक्ष्योत्पन्ना द्यणुकेषु बहुत्वसंख्या
६१ न्या० को०

Edit summary (optional) Status

Needs more work

Proofed once

Not relevant

Only registered users can save changes. Create an account or sign in to save your changes.