Since you are not logged in, some functions (such as the OCR button) have been disabled. To use all website features, please create an account.

न्यायकोशः (To be deleted) / 501 Image 501 of 1158 (Page 501)

Needs more work

Help

म्यायकोशः ।

४४९

हेतुषाक्यं निष्प्रतियोगिकमन्वयं बोधयितुमीष्टे । तस्मात् साध्यनिर्देशान-
तरं कुतः इत्याकायां साधनताव्यञ्जकविभक्तिमल्लिङ्गवचनमेवोचितम्
इति प्रतिज्ञानन्तरं हेतूपन्यासः । हेतावुक्ते कथमस्य गमकत्वम् इत्या-
काङ्क्षायां व्याप्तिपक्षधर्मतयोः प्रदर्शनप्राप्तौ व्याप्तेः प्राथम्यात् तय्प्रदर्शना-
योदाहरणम् । उदाहरणानन्तरं भवतु व्याप्तिः । तथापि व्याप्तं किं पक्षे
वर्तते न वा इत्याकाङ्क्षायां व्याप्तस्य पक्षधर्मत्व प्रदर्शनायोपनयः । उप-
मयानन्तरं निगमनम् । न च व्याप्तिपक्षधर्मतायाश्चतुर्भिरेवावयवैः पर्याप्तः
किं तेन इति वाच्यम् । अबाधितासप्रतिपक्षत्वयोरलामे चतुर्णामप्य-
पर्यवसानात् इति ( चि० २ अव० पृ० ७७ – ८२ ) । अथवा पर्वतो
वहिमान् इति प्रतिज्ञाते कुतः इत्याकाङ्क्षायां घूमात् इति प्रयोगः । ततः
कथमस्य गमकत्वम् इत्याकाङ्क्षायां व्यातिपक्षधर्मताभ्याम् । तत्र कासौ
व्याप्तिः इत्याकाङ्क्षायां यो यो घूमवान् स स वह्निमान् यथा महानसम् इति
प्रयोगः । ततः व्याप्तस्य पक्षधर्मत्वमस्ति न वा इत्याकाङ्क्षायां वह्निव्याप्य-
धूमवांश्चायम् इति तथा चायम् इति वा प्रयोगः । ततः व्याप्तिपक्षधर्मता-
वानप्ययं हेतुर्बाधित एव सत्प्रतिपक्ष एव वा स्यात् इत्याकाङ्क्षायामबाधित-
त्वास प्रतिपक्षत्वबोधनाय तस्माद्वहिमान् इति तस्मात्तथा इति वा निगमन-
प्रयोगः । न चानेनाप्यबाधितत्वादिबोधः कथं जन्यत इति वाच्यम् ।
साभ्यपुनर्वचनस्यानुवादतया प्रयोजनजिज्ञासायां परिशेषाद्वाधादिविघ्नन-
मेव तत् इत्यवसीयते । तथैव व्युत्पत्तेः । तदाडु: उपसंहारस्यायं महिमा
यद्विपरीतशङ्काविलोपनं नाम इति । अत्रेदं बोध्यम् । दृष्टान्तप्रयोगस्तु
सामयिकः न नियतः इति ( म० प्र० २ पृ० ३१-३२ ) ।
४ प्रमाणानामनुग्राहकस्तर्कः ( भा० ) । तदनुगृहीतप्रमाणगम्यो भग-
वान् विष्णुरपि न्यायशब्देन लक्षितलक्षणया प्रतिपाद्यते ( आनन्द -
गिरिः ) । यथा न्यायप्रसूनाञ्जलि: न्यायकुसुमाञ्जलि: इत्यादौ ( वाच० ) ।
)।
५ वेदार्थनिर्णयसाधनमधिकरणात्मकः पदार्थः । स च न्यायः पूर्वोत्तर-
वेदसंबन्धो जैमिनिवेदव्यासाभ्यां बहुप्रकारो दर्शितः । ६ लोकशास्त्र प्रसि-
द्धदृष्टान्तविशेषः । तत्र लोकप्रसिद्धो यथा अक्के चेन्मधु विन्देत किमर्थ
५७ न्या० को०

Edit summary (optional) Status

Needs more work

Proofed once

Not relevant

Only registered users can save changes. Create an account or sign in to save your changes.