Since you are not logged in, some functions (such as the OCR button) have been disabled. To use all website features, please create an account.

न्यायकोशः (To be deleted) / 320 Image 320 of 1158 (Page 320)

Needs more work

Help

२६८

न्यायकोशः ।

गुरु: - १ वक्ष्यमाणगुरुत्वविशिष्टपदार्थः । २ प्रभाकराख्यो मीमांसक-
विशेषः । अत्र प्रभाकरस्य गुरुनामप्राप्तौ आख्यायिका श्रूयते । अत्र
तुनोक्तं तत्रापिनोक्तम् अतः पौनरुक्तयम् इत्यत्र गुरोः संशये जाते
तच्छिष्येण प्रभाकरेण तदसंनिधाने तत्पुस्तके तुना तुशब्देन अपिना
अपिशब्देन इति पदच्छेदः कृतः । उत्तरकाले गुरुणा तदवलोकनेन
केन ईदृशः पदच्छेदः कृतः इति पृष्ठे अन्यशिष्यद्वारा प्रभाकरकृतत्वं
निश्चित्य तस्य संशयापनोदकत्वात् गुरुः इति संज्ञा कृता इति ( वाच • ·}।
३ निषेकादिक्रियाकर्तेति धर्मज्ञा आहुः । ४ सच्छास्त्रोपदेशक: आचा-
र्यादि: गुरुरिति मुमुक्षवः । ५ दीर्घाक्षरं गुर्विति वृत्तशास्त्रज्ञाः ।
६ सुराचार्य इति पौराणिकाः । ७ बृहस्पत्याख्यो नक्षत्र विशेष इति
ज्योतिःशास्त्रज्ञाः । ८ पित्रादिर्जनो गुरुरिति काव्यज्ञा भाइः । स गुरुर्यः
क्रियाः कृत्वा वेदमस्मै प्रयच्छति ( मिताक्षरा अ० १।३४ ) । ९ पञ्च-
कास्त्वष्टविज्ञेया गणश्चैक स्त्रिकात्मकः । वेत्ता नवगणस्यास्य संस्कर्ता
गुरुरुच्यते ॥ ( सर्व० सं० पृ० १६२ नकुली ० ) ।

गुरुत्वम् - (गुण:) आद्यपतनासमवायिकारणम् ( भा०प० लो० १५५)
( त० सं० ) ( त० ० ० २५० । यथा रक्तिकमाषकतोलकत्वादि
(दि० १ ) । भाद्यत्वमिह स्वसमानाधिकरणपतनप्रतियोगिकध्वंसा-
समानकालिकत्वम् । द्वितीयपतनादीनां प्राथमिकपतनध्वंससमानकालिक-
त्वान्निरास इति भावः ( नील० १ पृ० १४ ) । पतनं नाम अधोदेश-
संयोगानुकूलो व्यापारः । तच्च पतनं यथा वृक्षात्पर्णे पततीत्यादौ वृक्ष-
विभाग जनकव्यापारमारम्य भूमिसंयोगजनकव्यापारपर्यन्तं सर्वाः क्रियाः ।
तत्र प्राथमिकव्यापारो गुरुत्वजन्यः । द्वितीयादिस्तु वेगजन्यः इति
( वाक्य० १५०९) (३० ५/१/७-१८ ) । इदं गुरुत्वम् पृथिवी-
जलवृत्ति अतीन्द्रियं च । नित्यगतं नित्यम् अनित्यगतमनित्यम् ( भा०
प० श्लो० १५४ - १५५ ) । गुरुत्वं पतनानुमेयम् । अधोवच्छेदेन
संयुक्तसमवायात् । अनुमानप्रयोगस्तु संयोगासमवधानकालीना क्रिया
गुणासमवायिकारणिका क्रियात्वात् संयोगजन्यक्रियावत् इत्यनुमानेन

Edit summary (optional) Status

Needs more work

Proofed once

Not relevant

Only registered users can save changes. Create an account or sign in to save your changes.