Since you are not logged in, some functions (such as the OCR button) have been disabled. To use all website features, please create an account.

न्यायकोशः (To be deleted) / 1117 Image 1117 of 1158 (Page 1117)

Needs more work

Help

न्यायकोशः ।

१०६३

इत्याकारको बोधः ( श० प्र० लो० ९४ टी० १० १२६) ।
२ पौराणिकास्तु अग्निभार्या ( अमर: २ ब्रह्मवै० २१ ) । यथा स्वाहयेब
हविर्भुजाम् ( रघु० १/५६ ) इत्यादौ स्वाहां तु दक्षिणे पार्श्वे ( वै-
श्वदे० ) इत्यादौ च स्वाहाशब्दस्यार्थ इत्याहुः । अत्रोक्तम् प्रकृतेः कलया
चैव सर्वशक्तिस्वरूपिणी । बभूव दाहिका शक्तिरनेः स्वाहा स्वकामिनी ॥
ग्रीष्ममध्याह्नमार्तण्ड प्रभाच्छादनकारिणी । त्वमग्नेर्दाहिका शक्तिर्भव पत्नी
च सुन्दरी ॥ ( ब्रह्मवै० प्र० अ० ३७ ) इत्यादि । ३ कर्मज्ञास्तु मातृका-
विशेष: ः । यथा नमः स्वाहायै स्वधायै नित्यमेव नमो नमः (पितृगाथा)
इत्यादौ स्वाहाशब्दस्यार्थ इत्याहुः । ४ ताधिकास्तु दुर्गाशक्तिविशेषः ।
यथा दुर्गा शिवा क्षमा धात्री स्वाहा स्वधा नमोस्तु ते ( दुर्गापूजामन्त्रः )
इत्यादौ स्वाहाशब्दस्यार्थ इत्याहुः ।

▬▬▬

स्वित् – ( अव्ययम् ) १ प्रश्नः । २ वितर्कः । यथा तस्मिन् द्रव्यं
गुणः कर्म वा इति संदेह: विशेषस्योभयथा दृष्टत्वात् । किं द्रव्यस्य
सतो गुणकर्मभ्यो विशेष: आहोस्खिद्गुणस्य सतः इति ( वात्स्या ०
१ । १ । २३ ) इत्यादौ ग्रन्थे स्विदूशब्दस्यार्थः । ३ पादपूरणार्थम् ।
स्वीकारः – ममेदम् इति ज्ञानात्मकः संप्रदानव्यापारः ( वीरमित्रो० दाय०
पृ० ५४३) । शिष्टं तु प्रतिग्रहशब्दव्याख्याने ( पृ० ५२२ ) दृश्यम् ।
खेदः - १ पाकविशेष: (सेको दाहः ) । २ गात्रादितो जलादेर्निष्यन्द-
नम् ( घर्मः ) । यथा अयोनिजपार्थिवशरीरेषु यूकालिक्षादीनां शरीरं
स्वेदजम् इत्यादौ प्रन्धे स्वेदशब्दस्यार्थः । स च स्वेदः एकाङ्क्षसर्वाङ्गगतः
स्निग्धो रूक्षस्तथैव च इति द्विविधः । स चाग्निगुणजन्यस्त्रयोदशविधः
व्यायामोष्ण सदनादिजन्यो दशविधश्च इत्यादि सुश्रुतग्रन्थे सविस्तरं
प्रतिपादितम् तत् तत्र दृश्यम् । स्वेदजन्यजन्तूनाह। संस्वेदजविकारांव
यथा येभ्यो भवन्ति च । मानुषस्वेदमलजा मक्षिकाद्या भवन्ति च ॥
नवमेघप्रसिक्तायां पिपीलिकगदादयः । संस्तेंदजास्तु विज्ञेया वृक्षगोपशु-
जन्तवः ॥ समिद्भ्यो माषमुद्गेभ्यः फलेभ्यश्चैव जन्तवः । जायन्ते क्कमयो
विप्राः काष्ठेभ्यो घुणकादयः ॥ तथा शुक्रविकारेभ्यः पूतिकाः प्रभवन्ति

Edit summary (optional) Status

Needs more work

Proofed once

Not relevant

Only registered users can save changes. Create an account or sign in to save your changes.