Since you are not logged in, some functions (such as the OCR button) have been disabled. To use all website features, please create an account.

मीमांसान्यायप्रकाशः व्याख्यासहितः (to be deleted, missing pages) / 219 Image 219 of 276 (Page 195)

Needs more work

Help

निरूपणम् ]

सारविवेचिनो व्याख्यांसंवलितः

(१)'नेते' इत्यनीक्षणसंकल्पः, तस्येक्षणविरोधित्वात् । सत्यपि पदार्थान्तर-
स्येक्षणविरोधित्वे सर्वक्रियाऽविनाभूतत्वेन संकल्पस्यैव (२) लक्षणात् स एव
'नेक्षेते' त्यत्र कर्तव्यतया विधीयते-अनीक्षणसंकल्पेन भावयेदिति । भाव्या-
काङ्क्षायां च "एतावता हैनसा विमुक्तो भवती" ति वाक्यशेषावगतः पापक्षयो
भाव्यतया सम्बध्यते ।

एवञ्चात्र पापक्षयार्थ सङ्कल्पस्य कर्तव्यतया विधानात् 'तस्य व्रत'मित्य-
नेनैकवाक्यता सिद्धा भवति ।

तत्सिद्धं 'नेक्षेते' त्यत्र 'तस्य व्रत' मित्युपक्रमात् पर्युदासाश्रय-
रामिति ॥

( विकल्पभयात् पर्युदासाजीकरणम् )
'नानूयाजेषु येयजामहं करोती' त्यत्र विकल्पप्रसक्त्या तदाश्रयणम् ।

ङ्कायामाह - सत्यपीति । सत्यं सन्तीक्षणविरोधिनो बहबः पदार्थाः । तथापि न ते
ईंचणाविनाभूताः, मानससङ्कल्पस्तु सर्वप्रवृत्तिनिवृत्त्यविनाभूत इति स एव लक्षणीय
इत्याशयवानाइ - सर्वक्रियेति । भाव्याकाङ्क्षायामिति । श्रीक्षणसङ्कल्पेन भावयेत्
इत्युक्तौ तस्य विहितत्वप्रतीतेः विह्नितेऽपि तस्मिन्नफले प्रेक्षावतः प्रवृत्त्यनुदयात् तस्सि.
ध्यर्थ भाव्यस्य कस्यचिदपेक्षायां सत्यामित्यर्थः । एतावतेति । एतावतानीक्षण सङ्कल्प.
मात्रेण पापान्मुक्तो भवतीत्यर्थः । वाक्यशेषावगत इति । स्तुत्यर्थं प्रवृत्तस्यापि वाक्य-
शेषस्य फलसमर्पकत्वं रात्रिसत्रवदङ्गीक्रियत इति भावः । पापक्षय इति । अक्रत्वर्थस्य
तस्य ऋतूपकाररूपफलजननायोगात् पुरुषार्थत्वाच पुरुषाभिलषितफलस्यैव भाव्यत्वौचि.
त्याच्चेति भावः । न च 'उद्यन्तमादित्य' मिश्यन्त्र उद्यदादित्यस्य पदार्थैकदेशे इंक्षणे
अन्वयाङ्गीकरणापत्या एकदेशान्वयनिबन्धनो दोष इति वाच्यम् । मीमांसकमते कार.
काणां प्रथमतो भावनान्वयस्यैव स्वीकारात् तदनापत्तेः, पाष्ठिकान्वयवेलायां च समस्त-
पदघटितस्य वाक्यस्यैव कल्पनात् न दोषः । प्रकृतमुपसंहरति-तत्सिद्धमिति ।

( विकल्पभयात् पर्युदासाङ्गीकरणम्)

द्वितीयं बाधकमुपपादयति - नानूयाजेध्विति । मयमत्र विषयः- 'आश्राव
येति चतुरक्षरं, अस्तु श्रौषडिति चतुरक्षरं, यजेति द्वयक्षरं, ये यजामह इति
पञ्चाक्षरं, द्वथक्षरो वषट्कारः, एष वै सतदशः प्रजापतिर्यशमन्वायत्तः, इत्यना-
रम्य श्रूयते । श्रस्यायमर्थः- यदाध्वर्युः यजतिचोदनाचोदितेषु कर्मसु हविर्देवेभ्यो दातु-
मुद्युङ्ते तदा हविःपूर्णां जुहूं हस्ते गृहीत्वा माग्नीघ्रनामानमृत्विग्विशेषं प्रति प्रैषं ददाति-
श्राश्रावयेति । एवं प्रेषितः स श्राग्नीत्रः "अस्तु श्रौषट्" इति प्रतिब्रूयात्। तच्छु-
त्वाध्वर्युः तदानीं त्यज्यमानद्रव्योद्देश्यभूतदेवतावाचिपदं द्वितीयान्तमुच्चार्य तदन्ते 'यजे'
ति पदं ब्रूयात्, यथा – श्रमिं यज, विश्वान् देवान् यज, इत्यादि । तच्छ्रुत्वा च होता
तद्देवताकयाज्यातः पूर्व "ये यजामहे" इति पदद्वयं ततो याज्यां च पठित्वा तदन्ते

1917

Res

१. कलिकत्तामुद्रितपुस्तके तु नास्तीयं पक्तिः ।

२. लक्षणा ।

Edit summary (optional) Status

Needs more work

Proofed once

Not relevant

Only registered users can save changes. Create an account or sign in to save your changes.