Since you are not logged in, some functions (such as the OCR button) have been disabled. To use all website features, please create an account.

मीमांसान्यायप्रकाशः व्याख्यासहितः (to be deleted, missing pages) / 196 Image 196 of 276 (Page 172)

Needs more work

Help

[पर्युदास-
२७४
वा १ माघे अनारभ्याधीतसाप्तदश्यस्य मित्रविन्दादिप्रकरणस्थेन' वाक्येनो-
पसंहारो न स्यात्, भाग्नेये सङ्कोचाभावात् । द्वितोये चतुर्धाकरणस्य पुरो
डाशमात्रे प्राप्तस्याग्नेये सङ्कोचवदनूयाजाननूयाजसाधारण्येन प्राप्तस्याननू-
याजेषु सङ्कोचादुपसंहारः स्यादेव ।

एतावांस्तु विशेष:-श्राग्नेयादिवाक्येषु श्राग्नेयादयो विशेषाः स्वपदोप-
स्थापिताः प्रकृते तु पर्युदासेन तस्योपस्थितिरिति । उपसंहारन्यायस्त्ववि
शिष्ट एव ।

यच्च तदन्यमात्रसङ्कोच नार्थत्वात्पर्युदासस्येति । तन्न, 'नेक्षेते'त्यत्र
सत्यपि पर्युदासे सङ्कोचाभावात् । नात्र सामान्ये प्राप्तं तदन्यमात्रे सङ्को
च्यते, संकल्पमात्रविधानादित्युक्तमित्यास्तां तावत् । तत्सिद्धं 'नानूयाजेष्वि'.
त्यत्र विकल्पप्रसक्त्या पयुंदासाश्रयणमिति ।

मीमांसान्यायप्रकाशः

यत्र तु स माश्रयितुं न शक्यते तत्र तत्प्रसक्तावपि निषेध एवाश्रीयते,
यथा-' नातिरात्रे षोडशिनं गृह्णाती" त्यत्र । (१) नत्र हि "अतिरात्रे षोडशिनं
ग्नेयमात्र परामर्शकः ? उत सर्वोदाहरणगतान् सर्वानपि विशेषान् परामृशति ? इति संशयप-
दार्थः । श्राद्य इति । तन्मात्र इति तच्छुब्देनाग्नेय व्यक्तिमात्रमादाय तत्र लक्षणसमन्वय.
करणपक्ष इत्यर्थः। साप्तदश्यस्येतिदर्शपूर्णमासीयसामिधेनीगतसंख्या विशेषस्य पूर्वविचा.
रितस्य परामर्शः । मित्रविन्दापदार्थोऽपि पूर्वमुक्तः । द्वितीय इति । सामान्यतः प्राप्तस्य
विशेषे सङ्कोचनरूपे द्वितीयस्मिन् पक्ष इत्यर्थः । स्यादेवेति । सामान्यप्राप्तस्य विशेषे सङ्को.
चनरूपस्योपसंहारलक्षणस्य तत्र सत्वादिति भावः ।

यद्येव 'आग्नेयं चतुर्धा करोती'ति 'नानूयाजे' ग्वित्यनेन तुल्यमेव, तत्राह-
एतावानिति । एवं 'नानूयाजेष्वि'त्यत्रोपसंहारास्तितां प्रसाध्य परोक्तं पर्युदासलक्षणं
खण्डयति — यच्चेति । प्रकृतमुपसंहरति - तत्सिद्धमिति ।

ननु एतावता लक्षणापादकतया निषेधापेक्षया गुरुभूतोऽपि पर्युदासः विकल्पप्रसक्त्यै-
वाश्रित इत्युक्तं भवति । यत्र तु निषेधाश्रमणे विकल्पः प्रसज्यते, ।पर्युदासस्तु नाश्रयितुं
शक्यते, तत्र का गतिरित्याशङ्कायामाह - यन्त्र त्विति । सः पर्युदासः । तत्प्रसक्ता
वपि विकलप्रसक्तावपि । नातिरात्र इति ॥ अतिरात्रसंस्था के ज्योतिष्टोमे षोडशिसंज्ञकं
ग्रहं गृह्णीयादित्यर्थः । अत्रेयं परिस्थितिः—ज्योतिष्टोमो नाम सोमयागः । तस्य चत
स्रस्संस्थाः – श्रग्निष्टोमः, उक्थ्यः, षोडशी, अतिरात्रश्चेति । संस्था नाम ऋतुप्रयोगवृ
त्तिस्तोत्रोपरमः । स्तोत्रं नाम प्रगीतमन्त्रसाध्यगुणिनिष्ठगुणाभिधानमुद्गातृगणेन क्रियमा-
णमित्युक्तम् । एवञ्च येन स्तोत्रेण ऋतुप्रयोगस्समाप्यते तेनैव स्तोत्रेण सा संस्था व्यप-
दिश्यते । ज्योतिष्टोमे चाग्निष्टोमसंस्था केऽग्निष्टोमस्तोत्रमन्त्यम् । तदुपरि न स्तोत्रमस्ति ।
उक्थ्ये चाग्निष्टोमस्तोत्रानन्तरमुक्थ्यस्तोत्रम् । तदेव च तत्रान्त्यम् । षोडशिनि चोक्थ्या-
नन्तरं षोडशिस्तोत्रम् । तदेव च तत्रान्त्यम् । अतिरात्रे च षोडशिस्तोत्रानन्तरं त्रयो
रात्रि पर्यायाः स्तोत्रविशेषाः, आश्विनस्तोत्रं च । रात्रिमतीत्य समाप्यत इति तस्य

नाथ

१. नातिरात्रे ।

Research Institute 2

EXPOR

1917

Edit summary (optional) Status

Needs more work

Proofed once

Not relevant

Only registered users can save changes. Create an account or sign in to save your changes.