Since you are not logged in, some functions (such as the OCR button) have been disabled. To use all website features, please create an account.

मीमांसान्यायप्रकाशः व्याख्यासहितः (to be deleted, missing pages) / 177 Image 177 of 276 (Page 153)

Needs more work

Help

निरूपणम् ]

सारविवेचिनोव्याख्यासंवलितः

१५५

योऽष्टाकपालः सौम्यश्चर" रित्यादिवाक्यैन्वैश्वदे' यामिक्षे' (१)ति वाक्यस्य
प्रायपाठो रक्षितो भवति । अन्यथा हि तेषु सर्वेषु द्रव्यदेवतासम्बन्धक
लिपतयागविधानमन्त्र च द्रव्यमात्रविधानमिति वैरूप्यं प्रसज्येत ।

किञ्च 'वैश्वदेवेन यजेते'त्यत्र वैश्वदेवशब्दस्य देवतासमर्पकत्वे 'यद्वि-
श्वे देवाः समयजन्त तद्वैश्वदेवस्य वैश्वदेवत्वम्' इत्येतस्यार्थवादस्या-
त्यन्तमेव निरालम्बन (२) त्वं स्यात् । एतदर्थवादाद्धि वैश्वदेवशब्दो विश्वदेव-
कर्तृकत्वेन कर्मणि प्रवृत्त इति ज्ञायते । (३) तत् देवतासमर्पकत्वे विरुध्यते ।

किञ्च 'वैश्वदेवेन यजेते'त्यस्य यागविधित्वे श्रामिक्षाया नोत्प-
त्तिशिष्टत्वम् । तथा च तया न वाजिनं बाधितुं शक्यत इति उभ
योरपि श्रमिक्षावाजिनयोर्यागाङ्गत्वं स्यात् । तथा च विकल्पः ।

ह्वादिपदान्तरस्यैवोद्देश्यसमर्पकत्वस्य शतशोऽङ्गीकरणवत् प्रकृतेपि श्रामिक्षापदस्यैव तद.
जीक्रियताम् । सति चैवं नैकप्रसरताविरोधः, नापि यजिकल्पना गौरवमित्यत श्राह- एव
ञ्चेति । 'आग्नेयोऽष्टाकपाल' इत्यादीनि हि वाक्यानि यागविघायकानि । तेषां
मध्ये वैश्वदेव्यामिक्षेति पठितम् । यदि स्यापि वाक्यस्य कर्मविधायकत्वमङ्गी क्रियेत
तदानीमेव तन्मध्यपाठस्सङ्गतो भवतीत्यर्थः । प्रायपाठः सहचरितपाठः । यागविधाय-
कवाक्यमध्ये पठितस्य वाक्यस्य यागविधायकत्वस्यैवोचितत्वात् । तदभावे दोषमाह -
अन्यथेति । अत्र सर्वत्रापि प्रथमान्तपदश्रवणात् यागवाचकपदाश्रवणाच्च द्रव्यदेवता-
सम्बन्धान्यथानुपपत्त्यैव यागस्य कल्पनीयत्वात् तद्शापनार्थ द्रव्यदेवतासम्बन्धेत्याद्यतम् ।
इँदं च मैत्रायणीयशाखामनुसृत्योक्तम् । तत्रैव प्रथमान्तपाठस्य श्रवणात् । यदा तु तैत्ति-
रीयशाखास्थः पाठ आद्रियते तत्र द्वितीयान्तपाठस्यैव श्रवणात् तदा पूर्वोत्तमास्मकीनं
समाधानं बोध्यम् ।

नन्वयं प्रायपाठोऽकिञ्चित्करः । श्रारादुपकारक प्रयाजचतुष्टयप्राये पठितस्यापि पञ्चम-
प्रयाजस्य सन्निपत्योपकारकत्वाङ्गीकरणात आहवनीया द्यग्निसम्पादकगुण कर्मभूत ब्राह्म-
दि त्रैवर्णिक कर्तृकाघानप्राये पठितस्यापि रथकाराधान स्वार्थ कर्मत्वाङ्गीकरणात् । अतो
यजिकल्पनापरिहारार्थ एकप्रसरताभङ्गपरिहारार्थं च गुणविधित्वमेवाङ्गीक्रियता
मित्यत
आह - किञ्चेति । निरालम्बनत्वमिति । निर्विषयत्वमित्यर्थः ।

ननु देवतानां (४) विश्रादिपञ्चकस्य नवमे निराकृतत्वात् षष्ठे तिर्यगधिकरणे
च तासौ कर्मण्यधिकाराभावस्य साधितत्वात् अर्थवादस्यास्य यथाकथञ्चित् स्तुतिमात्रपर-
त्वेनाप्युपपत्तौ न देवताविधिप्रतिबन्धकत्वं भवितुमर्हतीत्यत श्राह - किश्चेति । उत्पत्ति-
शिष्टत्वाभावे दोषमाह -तथा चेति । तया श्रमिक्षया । शक्यत इति । तुल्यबलयोः
परस्परं श्रात्यन्तिकबाघासम्भवादिति भावः । यागाङ्गत्वमिति । वैश्वदेववाक्यविहि-
तयागाङ्गत्वमित्यर्थः । अस्तु तथैव, का हानिरिति चेत् ? यथेवं तर्हि "एकार्थास्तु-
FOUNDED
1917

१. इत्यस्य इति क. २. निरालम्बः स्यात् इति क. ३. 'तद्देवता समर्पकत्वेन
४. विग्रहो इविषां भोग ऐश्वर्यच प्रसन्नता । फलप्रदान मिस्येतत् पञ्चकं विग्रहादिकम् ॥

लावधीतमस्तु

kar Oriental

Institute

Edit summary (optional) Status

Needs more work

Proofed once

Not relevant

Only registered users can save changes. Create an account or sign in to save your changes.