Since you are not logged in, some functions (such as the OCR button) have been disabled. To use all website features, please create an account.

मीमांसान्यायप्रकाशः व्याख्यासहितः (to be deleted, missing pages) / 167 Image 167 of 276 (Page 143)

Needs more work

Help

निरूपणम् ]

सारविवेचिनोव्याख्यासंवलितः

१४५

व्यास्त्व" त्यादि मन्त्रवर्णेभ्यः प्राप्तत्वात् 'समिघों यजती'त्यादिषु समिदादिश-
ब्दास्तत्प्रख्यशास्त्रात् कर्मनामधेयानि । यथाहु:-
s

विधित्सितगुणप्रापि शास्त्रमन्यद्यतस्त्विह ।
तस्मात्तत्प्रापणं व्यर्थमिति नामत्वमिष्यते ॥ इति दिक् ॥ ॐ
(तद्व्यपदेशात् नामधेयत्वनिरूपणम् )

"इयेनेनाभिचरन् यजेते" त्यत्र श्येनशब्दस्य कर्मनामधेयत्वं तद्व्यपदेशात्;
तेन व्यपदेशः उपमानम्, तदन्यथानुपपत्त्येति यावत् । तथा हि-यद्विधेयं
तस्य स्तुतिर्भवति । तत् यद्यत्र श्येनो विधेयः स्यात् तदार्थवादस्तस्यैव
स्तुतिः कार्या । न च "यथा वै श्येनों निपत्यादत्ते एवमयं द्विषन्तं भ्रातृष्यं
निपत्यादत्ते" इत्यनेना त्रत्येनार्थवादेन श्येनः स्तोतुं शक्यः । श्येनोपमानेना-
र्थान्तरस्तुतेः क्रियमाणत्वात् । न च श्येनोपमानेन स एव स्तोतुं शक्यते ।

न्यायेन नामधेयत्वमुपपादयति- एवमिति । समिदादीत्यादिपदेन तनूनपादिडादयो
गृह्यन्ते । एवमुत्तरत्रापि "तनूनपादग्न आज्यस्य वेतु" "इडो अग्न श्राज्यस्य
व्यन्तु" इत्यादीनां मन्त्रवर्णानां परिप्रहः ।

FWFFICIFE IFIPPETRIS

अग्निहोत्रादिपदानां कर्मनामधेयत्वे सूत्रोक्तहेतु संग्राहकं वार्तिकं प्रमाणयति-विधि-
त्सितेति । अग्निहोत्रादिपदानां गुणविधायकत्वे यो गुणः तैर्विवित्सितः तादृशगुण-
प्रापकस्य शास्त्रस्यात्र विद्यमानत्वात् तस्त्रापितस्य पुनरनेनापि प्रापणे प्राप्तप्रापणस्य
वैयर्थ्यापत्या तेषामग्निहोत्रादिपदानां कर्मनामधेयत्वमङ्गीक्रियत इति वार्तिकार्थः ॥

( तद्व पप देशान्नामधेय निरूपणम्)

चतुर्थं नामधेयत्वनिमित्तं निरूपयितुमारभते - श्येनेति । अभिपूर्वकचरघातोः वैरि-
मरणानुकूलो व्यापारोऽर्थः, तदुत्तरं श्रयमाणः "लक्षणहेत्वोः क्रियायाः" इति सुत्रेण
विहितः शतृप्रत्ययो हेत्वर्थंकः, हेतुरत्र फलरूपो विवक्षितः, एवञ्च- श्येन संज्ञकेन यागेन
अभिचाररूपं फलं भावयेत् इति विषयवाक्यार्थः । तद्वन्यपदेशपदार्थमाह -तेनेति । तेन
विधित्सितगुणेन सह । व्यपदेश इति । विशब्दो भिन्नार्थकः, अपदेशः कथनं, विभि
नार्थतया कथनमित्यर्थः । फलितार्थमाह-उपमानमिति। शेषपूरणं करोति-तद्न्यथा-
नुपपत्येति । उपमानत्वेन कथनान्यथानुपपत्येत्यर्थः । श्रर्थवादे विधित्सितगुणेन सह
उपमानत्वेन कथनान्यथानुपपत्त्या श्येनशब्दस्य कर्मनामधेयत्वमिति फलितम् । तदेवोपपा-
दयति तथा होति । यत् विधेयं तस्येति । यदि अन्यस्य विधिः अन्यस्य च
स्तुतिः स्यात् तदा विभिन्न विषयकत्वेनार्थवादविथ्योरे कार्थवाभावादेक वाक्यता न स्या-
दिति भावः । श्येनः श्येनपक्षिरूपो गुणः। तस्यैव गुणस्यैव । यथेति । श्यैनरूपः पक्षी
आकाशे डयमानः भूमिष्ठं किश्चन खाद्यं वस्तु अवलोक्य यथा सहसा निपत्य गृह्णाति एवमेवा-
यमपि यागः शश्रं सहसा निपत्य गृह्णातीति वाक्यार्थः । अत्र चेदंशब्दार्थो विधेयः, तस्यैव
श्येनेन साकमुपमेयभाव उच्यते । स च सादृश्यघटितः भेदमन्तरा न सम्भवतीति श्येना-
पेक्षया अर्थान्तरमेव किञ्चित् स्तूयत इत्यवश्यं वक्तव्यमित्याशयेनाह–अर्थान्तरस्तुते-
१६ मो० न्या०

FOUNDED

तेजस्थि नाय

Edit summary (optional) Status

Needs more work

Proofed once

Not relevant

Only registered users can save changes. Create an account or sign in to save your changes.