Since you are not logged in, some functions (such as the OCR button) have been disabled. To use all website features, please create an account.

मीमांसान्यायप्रकाशः व्याख्यासहितः (to be deleted, missing pages) / 165 Image 165 of 276 (Page 141)

Needs more work

Help

निरूपणम् ]

सारविवेचिनीव्याख्यासंवलितः

ग्तस्य सहश्रुतत्वेन चास्यैकवाक्यत्वमित्युक्तं दशमे । अतोऽनेन वाक्येनो
भयविशिष्टा दक्षिणैव विधीयते विशिष्टविधानाच्च न वाक्यमेदः । श्रत एव
पार्थसारथिमिश्रैर्दशमे तत्र तत्र- 'सोभयविशिष्टा विधीयते' इति, 'अनेक-
गवाद्यात्मिकैका दक्षिणा विधीयत'-इति चोक्तम् ।

न चैवं "ऋत्विग्भ्यो दक्षिणां ददाती" त्यस्यानर्थक्यम्, तस्यानुवाद.
श्वात्, ऋत्विक्संबन्धपरत्वाद्वा । दक्षिण । शब्दसामर्थ्याद्धि ऋखिजां चमसा-
श्राध्वर्यवशाखयामिति । नात्र ताण्ड्यश्रुतिगतस्य वाक्यस्योदाहरणता । तस्य
भवदुक्तदोषप्रस्तत्वात् । किन्तु श्राध्वर्यवशाखायां गौश्चेत्यादिकं "तस्य द्वादशशत"
मित्यन्तमेकं वाक्यमस्तीति भाष्योदाहरणादवगतेः तदादायैवैवमुक्तमिति भावः । यद्यपी
दानी मुपलभ्यमानास्वाध्वर्यवशखासु कुत्रापि नोपलभ्यते वाक्यमिदम्, तथाऽपि भाष्य-
कारवचनप्रामाण्यात् क्वचित् प्रलीनशाखायां भवेदिति सन्तोष्टव्यम् । किमायात-
मेतावता ? अत श्राह-अत इति । प्राप्तदक्षिणानुवादेन द्रव्यसख्योभयविधाने वाक्य.
भेदापत्या द्रव्य संख्योभयविशिष्टा दक्षिणैवात्र विधीयते इत्यर्थः । एवञ्च "ऋत्विग्थ्यो
दक्षिणां ददाती" ति वाक्यस्य न दक्षिणाविधायकत्वम्, किन्तु "गौश्चे"
त्यस्यैव, श्रप्राप्तायाथ तस्याः द्रव्यादिविशिष्टत्वेन विधानाच्च न वाक्यभेदः इत्याह-
विशिष्टेति । विशिष्टविधिरक्ष पार्थसारथिमिश्रसम्मतिमावहतीत्याह-अत
एवेति । तत्र तत्रेति । शास्त्रदीपिकायां दशमतृतीयै दक्षिणाधिकरणे तत्रैव घेन्वधि-
करणे चेत्यर्थः । तत्र प्रथमवाक्यं दक्षिणाधिकरणस्थं द्वितीयवाक्यं धेन्वधिकरण स्थमिति
विवेक्तव्यम् । सा दक्षिणा गवादिद्रव्यसंख्योभयविशिष्ट । विधीयते श्रस्मिन्नेव वाक्ये
प्राप्ततया विधिविषयी क्रियते इति, अनेकं यत् गवादिद्रव्यं तदात्मिका दक्षिणा एकैवा:
प्राप्ततया विधीयते इति च तदर्थः । एवञ्चात्र विशिष्ट विधेरवश्याभ्युपगन्तव्यतया गवादीनां
परस्पर वैशिष्टयमन्तरा साक्षात् दक्षिणान्वयेऽपि वाक्यमेदाप्रसक्तेः न तद्द्दष्टान्तेनात्र
वाक्यमैदोद्धारः कर्तुं शक्य इति भावः ।

एव

गगनन्वेवं अनेनैव वाक्येन दक्षिणायाः प्राप्तत्वात् तस्याः श्रदृष्टार्थत्वपरिहारार्थ कर्म-
करवि गर्थत्वस्यापि वक्तव्यतया तेनैवविक्सम्बन्धस्यापि प्राप्तत्वेन 'ऋत्विग्भ्यो दक्षिणां
ददाती" ति वाक्ये विधेयस्य कस्याप्यभावात् तस्य वैयर्थ्यमेवापद्येतेति शङ्कते-नचैव-
मिति । अनुवादत्वादिति । गौश्चेतिवाक्ये अनेक गुण श्रवणान्यथानुपपत्या विशिष्टविधा:
वशीकृते 'ऋत्विग्भ्य' इति वाक्यस्य वर्तमानापदिष्टस्यानुवादत्वेऽपि नातीव काचित् क्षति
रिति भावः । सम्भवति योजनान्तरेऽनुवादत्वकल्पनमनुचितमिति प्रयोजनान्तरं कथयति
ऋत्विगिति । सम्बन्धपरत्वादिति। ऋत्विक सम्बन्धबोधनद्वारा तद्भिन्नच मसाध्व.
र्युव्यावृत्तिफलकत्त्रादित्यर्थः । यथाश्रुते उत्तरग्रन्थासङ्गतेः । व्यावृत्तिमेवोपपादयति-दक्षि
रोति । अत्र च 'एतद्विध्यभावे' इति पूरणीयम् । दक्षतेरुत्साहकर्मणः निष्पन्नो दक्षि
णाशब्दः उत्साहसम्पादकभृत्यर्थंकः, भृतिश्च कर्मकरेभ्य एव दीयते, कर्मकराय यथा
अध्वर्वादयः एवं (१) चमसाध्वर्यवोऽपीति एतद्वाक्याभावे तेषामपि दक्षिणासम्बन्धः

Research Institute

१. ज्योतिष्टोमे-ब्रह्म, होतृ, यजमानोद्गाद, सदस्या मध्यतः कारिण उच्यन्ते । मैत्रावरुण, ब्राह्म

Edit summary (optional) Status

Needs more work

Proofed once

Not relevant

Only registered users can save changes. Create an account or sign in to save your changes.