Since you are not logged in, some functions (such as the OCR button) have been disabled. To use all website features, please create an account.

मीमांसान्यायप्रकाशः व्याख्यासहितः (to be deleted, missing pages) / 148 Image 148 of 276 (Page 124)

Needs more work

Help

१२६

मोमांसान्यायप्रकाशः

[ कर्मनामधेय-
न तावत्र गुणविशिष्टयागविधानं संभवति, 'दधि मधु घृतं पयो धाना
उदकं तण्डुलास्तत्संसृष्टं प्राजापत्यम्' इत्यनेन विहितत्वाद्यागस्य विशिष्टवि
धानानुपपत्तेः । (१) प्राप्तस्य च यागस्य फलसम्बन्धे गुणसंबन्धे च विधीय-
माने वाक्यभेदः ।
Jaime

अथ चित्राशब्दात् चित्रत्वस्त्रीत्वयोः प्रतिपत्तेः स्त्रीत्वस्य च स्वभावतः
प्राणिधर्मत्वात् प्रकृते दध्यादिद्रव्यके कर्मणि निवेशायोगान्नानेन वाक्येन
नामधेयत्वाङ्गो कर णमित्याशङ्कां अनूद्य परिहर्तुमारभते-न तावदित्यादिना ।
चित्रावाकये। गुणविशिष्टयाग विधानमिति । चित्रश्वस्त्रीत्वावच्छिन्नद्रव्य विशि
टस्य यागस्य विधानमित्यर्थः । ननु गुणविशिष्टयाग विधानाङ्गीकारेऽपि चित्र पढ़े
मस्वर्थलक्षणाङ्गीकारापत्त्या ततो नामधेयत्वाङ्गीकरणस्यैव युतत्वात् पूर्वोक्त विषयत्व.
मेवास्यापतितमिति कथं ततः पृथगुतिरिति चेत् - न; ये शब्दाः कचिदप्यर्थ विशेषे
न रूढाः उभयत्र तुल्यववृत्तिकाः त एव पूर्वोदाहरण विषयाः, न स्वर्थविशेषे
रूढाश्चित्रादिशब्दाः, श्रत एव सोमादिशब्दानामर्थविशेषे रूढत्वादेवागत्या मत्वर्थ-
लक्षणामप्यङ्गीकृत्य विशिष्टविधिरेवाश्रितः, अतश्च युक्तैव पृथगुक्तिः । मधु माक्षि-
कम्, धानाः भ्रष्टाः यवतण्डुलाः । तदिति दध्यादिद्रव्य सप्तकपरांमर्शि, मिश्रितद-
ध्यादिसमुदायः प्रजापतिदेवताक इत्यर्थः । विहितत्वात् यागस्यत्येकवचनं प्रयुक्त-
चतः प्रन्थकारस्यात्र न्यायसुधाकृभिमतः दध्याद्यनेकद्रव्य कैकयागपक्ष एवाभिप्रेत
इत्यवगम्यते । नवीनास्तु-"सप्तदश प्राजापत्या" नित्यादिवत् अत्राप्यनेकयागपक्ष.
मेवाङ्गीकुर्वन्ति । अत्र चैकयागपक्षनिराकरण पूर्व कमने कयागपक्षस्थिरीकरणं कौस्तुभे
चित्राधिकरणे द्रष्टव्यम् । विस्तरभयाग्नेह प्रपञ्च्यते । ननु अनुमत्यादिवाक्यैः पृथक्
पृथक स्वरूपतः प्राप्तानामपि कर्मणां "राजा राजसूयेन स्वाराज्यकामो यजेत"
इत्यनेन राजकर्तृविशिष्टत्वेन यथा फले विधानम् तद्वदैत्रापि प्राप्तस्यापि कर्मणः पुनर्गुण-
विशिष्टत्वेन फलोद्देशेन विधानमस्वित्यत -प्राप्तस्येति । वाक्यभेद इति । अयं
भावः - एकादशे हि द्रव्यदेवतादीनां उत्पत्तिविध्यन्वयित्वम् देशकाल कर्त्रादीनां च
प्रयोगान्वयित्वम् । तद्यत्रोत्पत्त्यन्वयिगुणः श्रूयते तत्र कर्मणामुत्पत्तिविधिः, यत्र च प्रयो-
गान्वयिगुणः श्रूयते तत्र प्रयोगविधिश्चाङ्गीक्रियते । अत एव च यत्र वाक्यद्वये प्रयोगा-
न्वयिगुणश्रवणं तत्र विनिगमनाविरहादुभयत्र प्रयोगविधिः, तत्राविरोधे समुच्चयः, विरोधे
विकल्प इत्यादि स्पष्टमुपपादितम् । अत एव च राज्ञः प्रयोगान्वयिगुणत्वात् युज्यते
तत्रोत्पन्नस्यापि कर्मणः पुनः प्रयोगविधिः, प्रकृते तु चित्रत्वस्य प्रयोगान्वयित्वासम्भवात्
न तद्विशिष्टप्रयोगविधिस्सम्भवतीत्युभयोविंधाने वाक्यमेदो दुष्परिहर इति ।

पूर्वपक्षी प्रकारान्तरेण गुणविधित्वं साषयितुमुपक्रमते- अथेति । चित्रत्व स्त्रीत्व
योरिति । प्रकृत्यंशेन चित्रत्वस्य टाबंशेन स्त्रीत्वस्य च प्रतिपत्ते रित्यर्थः । अत्र च नीला.
दिव्यक्तेरे कत्वं नित्यत्वं च, श्रयं शुक्नोऽयमपि शुक्नः इत्यादिभेदप्रतीतिस्तु विभिन्नगुणाध-
यमैदाधीनः, एवमेवातिनीलः ईषन्नीलः इत्यादिप्रतीतिरप्याश्रयमेदकृत एव । एवञ्च
nipajaglue

handa

१. 'प्राप्तस्य' नास्ति. क.

Edit summary (optional) Status

Needs more work

Proofed once

Not relevant

Only registered users can save changes. Create an account or sign in to save your changes.