Since you are not logged in, some functions (such as the OCR button) have been disabled. To use all website features, please create an account.

मीमांसान्यायप्रकाशः व्याख्यासहितः (to be deleted, missing pages) / 147 Image 147 of 276 (Page 123)

Needs more work

Help

निरूपणम् ]

सारविवेचिनी व्याख्यासंवलितः

१२५

लतायां रूढत्वेन यागना मधेयत्वानुपपत्ते रगत्या लक्षणाश्रयणात् । उद्भिच्छ-
ब्दस्य तु नैवं वाच्योऽर्थः कश्चित्प्रसिद्धः । उद्भिद्यते ऽनेनेति योगस्य तु गुण
इव यागेऽपि फलोद्भेदनकारिरायुपपत्तेः । तत्सिद्धमुद्भिच्छन्दस्य मत्वर्थल-
म

क्षणाभयाद्यागनामधेयत्वम् ॥

( वाक्यभेदभयात् कर्मनामधेयत्वनिरूपणम् ) R
'चित्रया यजेत पशुकामः' इत्यत्र चित्राशब्दस्य वाक्यभेद्भयात् कर्म-
नामधेयत्वम् । तथा
हिन

दस्य कर्मनामधेयत्व मेवाङ्गीक्रियतामित्याशङ्कते-न चैवमिति । लतायां रूढत्वेनेति ।
उक्तं हि भाग्यकृता-'सोमशब्दः क्षोरिएयां लतायां प्रसिद्धः' इति,
"श्यामलाऽम्ला च निष्पत्रा क्षीरिणी त्ववि मांसला
श्लेष्मला वमनी वल्लो सोमाख्या ब्रागभोजनम्॥
इति चान्यत्र । अयं भावः - प्रसिद्धस्यैव पदस्य प्रसिद्धपदसमभिव्याहारेणार्थनि
र्णयः क्रियते । न तु प्रसिद्धमपि पदं समभिव्याहारमात्रेण लाघवादिना वा स्वार्थादपकृष्यते ।

"पदमशातसन्दिग्धं प्रसिद्धैरपृथकश्रुति

निर्णीयते निरूढं तु न स्वार्थादपनीयते"क
इति न्यायात् । अतश्च दघिसोमादीनामर्थविशेषेऽत्यन्तरूढत्वेन यजिसामानाधिक-
रण्यस्यैवाभावेन नामधेयश्वाङ्गीकरणं सुदुष्करमिति गत्यन्तराभावात् लक्षणैवाश्रितेति ।
अगत्येति । नामधेयत्वाङ्गी करणरूपगतेरभावादित्यर्थः । नन्वेवं उद्भिच्छब्दस्याप्यवयव-
शक्त्या खनित्रादौ रूढत्वात् यजिसामानाधिकरण्याभावेन यागनामधेयत्वं न स्यात् इत्यत
आह-उद्भिद्यत इति । 'भिदिर् विदारणे' इत्यनेन उत्पूर्व कभिद्धातोः ऊर्ध्वविदार-
रूपार्थकत्वा वग मेऽपि घातूनामनेकार्थत्वात् "वैडूर्यभूमेर्नवमेघशब्दादुद्भिन्नया
रत्नशलाकयेव" इति प्रयोगात् उत्पादनार्थकत्वस्याप्यवगतेः येनैव रूपेण फलोत्पाद-
कस्वरूपेण गुणे वृत्तित्वं, तेनैव योगेन कर्मण्यपि प्रवृत्तिसम्भवात् दग्यादिपदवत् अर्थवि
शेषे रूढयभाव।त् श्रप्रसिद्धार्थकस्य तस्य यजिसामानाधिकरण्येन लाघवानुगृहीतेन कर्म.
नांमधेयत्वाङ्गीकरणमेव युक्तमिति भावः । यथोक्तम्

।

विशिष्टविधिपक्षे तु भवेन्मर्थस्खलक्षणा

सोमादौ गत्यभावात् सा न त्वत्र गतिसम्भवात् ॥ इति ।
एवञ्च विशिष्टविध्यङ्गीकारे मत्वर्थलक्षणारूपदोषापत्या तत्परिहारार्थमेवोद्भित्पदस्य
कर्मनामधेयत्वाङ्गीकरणमित्युपसंहरति - तत्सिद्धमिति ॥

(वाक्यभेदभयात् कर्मनामधेयत्वनिरूपणम् )

FOUNDED

इदानीं यत्र वाक्यमेदभयात् कर्मनामस्वं तदुपपादयति-चित्रयेति । विचित्रद्रव्य-
कत्वात् चित्रासंज्ञकयेष्टया पशुरूपं फलं भावयेत् इत्ति वाक्यार्थः । ननु चित्राशब्दस्य
चित्रगुणवाचकत्वेन लोके प्रसिद्धत्वात् तादृशगुण विशिष्टकर्मान्तरमेव विधीयताम् । श्रथ
वा यत्र कर्मणि द्रव्यमपि प्राप्तं तत्र तदनुवादेन चित्रत्वरूपो गुणो विघीयताम् । प्राप्त
कर्मानुवादेन गुणमात्रविधाने वाक्यमेदोऽपि न भवतीति किमर्थं प्रवृत्तिविशेषानापादक-
नायधीस

Edit summary (optional) Status

Needs more work

Proofed once

Not relevant

Only registered users can save changes. Create an account or sign in to save your changes.