Since you are not logged in, some functions (such as the OCR button) have been disabled. To use all website features, please create an account.

मीमांसान्यायप्रकाशः व्याख्यासहितः (to be deleted, missing pages) / 113 Image 113 of 276 (Page 89)

Needs more work

Help

नरूपणम् ]

सारविवेविनोव्याख्यासंवलितः

१

एकप्रसरताभङ्गभयेन भक्षानुवादेन क्रममात्रस्य विधातुमशक्यत्वात् ।
(श्रुतिप्राबल्यनिरूपणम् )

सेयं श्रुतिरितरप्रमाणापेक्षया बलवती । तेषां वचनकल्पनद्वारा क्रमप्रमा.
णस्वात् । मत एवाश्विनस्य पाठक्रमातृतीयस्थाने ग्रहणप्रसको 'श्राश्विनो
दशमो गृह्यते' इति वचनादशमस्थाने ग्रहणमित्युक्तम् ॥

( अर्थक्रम निरूपणम्)

यत्र प्रयोजनवशेनार्थनिर्णयः स मार्थः क्रमः । यथाऽग्निहोत्र होमयवागू-
पाकयोः । अत्र हि यवाग्वा होमार्थत्वेन तत्पाकः प्रयोजनवशेन पूर्वमनुष्ठीयते ।

भक्षानुवादेन क्रममात्रविधानमस्तु किं विशिष्टविधिनेत्यत श्राह-एकप्रसरतेति । एक.
प्रसरता सम्भूय विशिष्टार्थप्रतिपादकत्वं, तस्या भङ्ग इत्यर्थः । पदस्य ह्येकदा एक एव
व्यापारः उद्देश्यत्वेन विधेयत्वेन वा विशिष्टस्य शुद्धस्य वा स्वार्थस्य समर्पणम् । न द्वय
मध्येकदकस्य । तदिदानीं भज्येत । किञ्च अत्र भक्षानुवादेन प्राथम्यविधौ भक्षस्योद्देश्य-
त्वेन तस्य विधेयप्राथम्यान्वयात् पूर्व उद्देश्यत्त्वेन क्रियान्वयोऽभ्युपगन्तव्यः श्रतश्च
क्रियान्वयात् पूर्व भक्षप्राथम्ययोः विशेषणविशेष्यभावानवगमात् एकार्थीभावलक्षण-
सामर्थ्याभावात् समासो न स्यात्, अस्ति तु सः । अतश्च समासबलादुभयो सम्भू-
यैकार्थप्रतिपादकत्वं वक्तव्यम् । ततश्च विशिष्ठविधान एव पर्यवस्यतीति भावः ।

मि

( श्रुतिप्राबल्यनिरूपणम्) ।

एवं श्रुतिं निरूप्य तद्गतं क्रमबोधकेतरप्रमाणापेक्षया प्राबल्यं निरूपयति-
सेयमिति । इतरप्रमाणापेक्षयेति । क्रमबोषकार्थादिप्रमाणापेक्षयेत्यर्थः । तत्र कारण-
माह – वचनकल्पनद्वारेति । पाठादिस्थलेषु न प्रत्यक्षवचनमस्ति, येन क्रमो विधीयेत ।
पौर्वापर्यरूपेण पाठान्यथानुपपत्या' तु 'एतदनन्तरमेतस्कर्त्तव्य' मिति कल्पनीयं क्रमबो-
धकं वचनम् । यावश्च तैः कल्पयितुमारभ्यते ततः पूर्वमेव प्रत्यक्षेण क्लृतेन वचनेन क्रमे
बोधिते न तेषां प्रवृत्तिरिति दौर्बल्यं तेषामिति भावः । अत एव इतरापेक्षया प्राबल्या-
देव । श्राश्विनस्येति । अश्विदेवताकस्य ग्रहस्येत्यर्थः । पाठक्रमादिति । 'ऐन्द्रवा-
यवं गृह्णाति, मैत्रावरुणं गृह्णाति, आश्विनं गृह्णाति' इति धारामदेषु तृतीयस्थाने
आश्विनमहविधायकवाक्यस्य पाठादिति भावः । यद्यप्यत्र प्रथमतः श्रुत्यर्थयोः प्राबल्य-
दौर्बल्यनिरूपणमेव कर्तुमुचितं तथापि यथाअत्येव प्रयोजनस्य कल्पनीयत्वेन तयोविरोध-
स्यैवासम्भवात् तत्सरित्यज्य श्रुतिपाठयोः प्राबल्यदौर्बल्योदाहरणमुक्त मिति वेदितव्यम् ।
यथा ह्युक्तम्-
ASTITUTE

श्रुत्यर्थयोर्विरोधस्तु नैवं वचनसम्भवे ।

यथाश्रुत्येव हि न्याय्यमर्थस्य परिकल्पनम् ॥ इति । इत्युक्तमिति पञ्चम-
चतुर्थप्रथम इति शेषः ।

FOUNDED
1917

॥ तेजस्वि

नावधीतमस्तु ॥

(अर्थक्रमनिरूपणम् )

Bhandarkar Oriental

Research Institute

श्रर्थक्रमं लक्ष्यति-यत्र स्विति । होमार्थत्वेनेति । यवाग्वाग्निहोत्रं जुद्दो-

Edit summary (optional) Status

Needs more work

Proofed once

Not relevant

Only registered users can save changes. Create an account or sign in to save your changes.