Since you are not logged in, some functions (such as the OCR button) have been disabled. To use all website features, please create an account.

मीमांसान्यायप्रकाशः व्याख्यासहितः (to be deleted, missing pages) / 107 Image 107 of 276 (Page 83)

Needs more work

Help

निरूपणम् ]

सारविवेचिनी व्याख्यासंवलितः

(१) दर्शपूर्णमासप्रयाजयोः संबन्धः कल्प्यः, उपकारोऽपि ।

किं च आरादुपकारकस्थले हि प्रकरणं विनियोजकम्, इतरत्र तु 'श्रीही-
नू प्रोक्षती' ति वाक्यमेव । ब्रोहिपदेनापूर्वसाधनलक्षणां कृत्वा कृतौ विनि
योजकमिति बलीयस्त्वम् ।

(२) यदुक्तम्-अङ्गगुराविरोधे च तादर्थ्यात्' इति न्यायेन दुर्बलत्वमिति,
तदसत्; नहि ब्रोह्याद्युद्देशेन विधोयमानं प्रोक्षणादि तदर्थं भवति, तत्स्वरूपे
आनर्थक्यात्, किन्तु तत्संस्कारद्वारा क्रत्वर्थमेव, सन्निपत्योपकारकाणामु
त्पत्यपूर्वप्रयुक्तत्वस्य वक्ष्यमाणत्वात् । अत उभयविधमध्यङ्गजातं क्रत्वर्थमे-
वेति नाङ्गगुणबिरोधन्यायावतारः । दीक्षणीयादे: पर्वानुग्रहस्तु दोक्षणीया
द्यर्थ एव, तस्य तदपूर्वप्रयुक्तत्वात् । अतो युक्तं साक्षात्प्रधानाङ्गेन प्रधानपर्वा
नुग्रहेण स बाध्यत इति । तत्सिद्धं सन्निपत्योपकारकस्थारादुपकारकाद्व-
लीयस्त्वम् ।

मतपवे "स्थागौ स्थाण्वाहुतिं जुहोती" ति विहिता स्थाण्वाहुतिः यूप.
वाक्योपादानमनुपपन्नं स्यादित्येकवा क्योपादा नान्यथानुपपत्या कल्प्यमित्यर्थः । दर्शपू-
मासप्रयाजादेरिति । दर्शपूर्णमासयोः प्रयाजादीनाञ्चेत्यर्थः । कल्प्य इति ।
तयोः मिन्नस्थले पाठात् समभिव्याहाराभावेन प्रकरणपाठान्यथानुपपत्या परं सम्बन्धः
कल्प्य इत्यर्थः । उपकारोऽपीत्यनन्तरं कल्प्य इत्यनुषज्यते । एवं च उभयकल्पनापेक्षया
एककल्पनाया लघीयस्त्वेन सन्निपत्योपकारकस्यैव प्राबल्यमायातमिति भावः ।

ननु आरादुपकारकस्थलेऽपि उपकार्योपकारकयो रेकप्रकरणपाठरूपादधिकाराख्य
प्रकरणात् सम्बन्धः क्लृप्त एव । अन्यथा आग्नेयीन्यायोच्छेदापत्तेः; तत्र हि माग्नेय्या
श्राग्नीध्रमुपतिष्ठत' इत्यत्र प्रकृतामकृतसाघारण्येन सर्वासामग्निदेवताकानामृचां
ग्रहणं उत प्रकरणपठिताना माग्नेयीनामेवेति संदिह्य प्रकृतापूर्वसाघनत्वस्य प्रकृतासु क्लृप्त •
त्वेनोपकारस्य क्लतत्वात् द्वारमात्रस्य कल्पनीयत्वात् प्राबल्यम् । श्रप्रकृतानां तु उप-
कारद्वारयोरुभयोरपि कल्प्यत्वात् दौर्बल्यमिति प्रकृतानामेव ग्रहणमित्युक्तम् । श्रतः काला-
त्ययापदिष्टोऽयं हेतुरित्यस्वरखादाह
- किञ्चेति । इतरत्र सन्निपत्योपकारकस्थले ।
वाक्यमेवेति । अत्र समभिव्याहारमात्रेणाप्यङ्गत्वबोधने प्रकृतकार्यसिद्ध्या सत्या अपि
द्वितीयाश्रुतेरप्रयोजकत्वमभिप्रेत्येदमुक्तमिति ध्येयम् । बलीयस्त्वमिति । सन्निपत्योपकारक
स्येति शेषः ।

दृष्टान्ते प्रकृतवैषम्यं निरूपयति- यदिति । तदर्थमिति । तन्मात्रार्थमित्यर्थः ।
व्रोद्दिस्वरूपम।त्रोद्देशेन विहितमिति यावत् । ऋत्त्वर्थमेवेति । यद्यप्यस्ति सन्निपत्योपका
रकारादुपकारकयोः उत्पत्यपूर्व प्रयुक्तत्व परमापूर्वप्रयुक्तत्वकृतो मेदः, तथापि क्रत्वर्थत्वमु
भयोरविशिष्टमित्यर्थः। दीक्षणीयाद्यर्थ एवेति । दीक्षणीयास्वरूपे आनर्थक्यप्रसक्ती
तज्जन्योत्पत्यपूर्वार्थत्वस्य स्थापितत्वादिति भावः ।

1917

प्रधानपर्वानुग्रहेण । प्रधानभूतसोमयागसम्बन्धिनः पर्वरूपस्य कालस्य योऽनुमः
तेन । स दीक्षणीयापर्वानुग्रहः । स्थाणाविति । यूपत्रश्चनापादानभूतः काष्ठविशेषः
१. दर्शपूर्णमासयोः प्रयाजानुयाजयोः

२. यच्चीक्क.

NSTITUTE

POONA

Karay

Bhandarkar Oriental
Research Institute

Edit summary (optional) Status

Needs more work

Proofed once

Not relevant

Only registered users can save changes. Create an account or sign in to save your changes.