Since you are not logged in, some functions (such as the OCR button) have been disabled. To use all website features, please create an account.

कादम्बरी / 129 Image 129 of 744 (Page 129)

Proofed once

Sorry, you aren't authorized to use this feature.

Help

Running OCR ... Running LLM structuring ... Running structuring ...

भगवतामेवंविधानामघक्षय [^१]कारिणाम् । पुण्यानि हि नामग्रहणान्यपि [^२]महामुनीनाम्, किं पुनदर्शनानि । धन्यमिदमाश्रमपदमयमधिपतिर्यत्र । अथवा भुवनतलमेव धन्यमखिलमनेनाधिष्ठितमवनितलकमलयोनिना । पुण्यभाजः खल्वमी मुनयो यदहर्निशमेनमपरमिव नलिनासनमपगतान्य- व्यापारा [^३]मुखावलोकननिश्चलदृष्टयः पुण्याः कथाः शृण्वन्तः [^४]समुपासते ।  सरस्वत्यपि धन्या [^५]यास्य तु सततमतिप्रसन्ने करुणाजलनिस्यन्दिन्यगाधगाम्भीर्ये रुचिर [^६]द्विजपरिवारा मुख [^७]कमल [^८]संपर्कमनुभवन्ती निवसति हंसी [^९]व मानसे । चतुर्मुख [^१०]कमलवासिभि-

[ टि ]-- ज्ञानलोचनेनाखिलं समग्रं जगद्विष्टपमालोकयतां पश्यतां भगवतां माहात्म्यवतामेवंविधानां पूर्वोक्तगुणविशिष्टानाम् । हि निश्चितम् । अघक्षयकारिणां पापविनाशकानाम् । महामुनीनामिति । महातपस्विनां नामग्रहणान्यप्यभिधानोच्चारणमात्राण्यप्या- युर्घृतमितिवत्कारणकार्योपचारात्पुण्यानि पुण्यजनकानि । दर्शना- नीति ।दर्शनानि तेषामवलोकनानि समग्रपापापहारकाणीत्यर्थे किं पुनर्भण्यते । अवश्यं तदपहारकाणीत्यर्थः । धन्यमिति । इदं प्रत्यक्षमाश्रमपदं मुनिस्थानं धन्यं कृतपुण्यम् । अत्रार्थे हेतुमाह — यत्रेति । यस्मिन्नाश्रमपदेऽयं महान्मुनिरधिपतिर्नेता । अथवेति पक्षान्तरे । अवनीति । अवनितलकमलयोनिना भुवनतलब्रह्मणानेन प्रत्यक्षोपलभ्यमानेन मुनिनाधिष्ठितमाश्रितं भुवनतलमेव जगती- तलमेव धन्यं कृतपुण्यम् । 'सुकृती पुण्यवान्धन्यः' इति [^1]हैमः । आश्रमस्य तदन्तःपातित्वादिति भावः । तच्छिष्याणां धन्यतां प्रति-
पादयन्नाह – पुण्येति । खलु निश्चयेन । अमी मुनयः पुण्यभाजः सुकृतभाजः । यदिति हेत्वर्थे । अहर्निशं प्रत्यहमपरमिवान्यमिव नलिनासनं कमलयोनिं समुपासते सेवां कुर्वते । तानेव शिष्यान्वि- शिनष्टि — अपेति । अपगतो दूरीभूतोऽन्यव्यापारस्तदितरकार्यं येभ्यस्ते तथा । मुखेति । मुखस्य वदनस्य अर्थान्मुनेरिति शेषः ।
तस्य यदवलोकनं निरीक्षणं तेन निश्चला निमेषरहिता दृष्टिर्येषां ते तथा । किं कुर्वन्तः । पुण्याः पवित्राः कथाः किंवदन्तीः शृण्वन्त आकर्णयन्तः । तद्वदनगतायाः सरस्वत्याः श्लाघां कुर्वन्नाह - सरस्वतीति । सरस्वत्यपि भारत्यपि धन्या श्लाघ्या । तु पुनरर्थे । या अस्य मुनेर्मुखमेव कमलं नलिनं तस्य संपर्क संबन्धमनुभवन्ती साक्षात्कुर्वन्ती मानसे मनसि निवसति निवासं करोति । उभयोः साम्यमाह - हंसीति । यथा मानसे सरसि हंसी मराली निवसति तथेयमपीत्यर्थः । अत्र प्रसन्नेत्यादिविशेषणानि मानसे मनसि सरसि च स्वबुद्ध्या योजनीयानि । अतीति । अतिशयेन प्रसन्ने प्रसाद- गुणयुक्ते । करुणेति । करुणा परदुःखप्रहाणेच्छा सैव जलं तस्य तयोर्वा निस्यन्दिनि स्राविणि । अगाधेति । अगाधमतलस्पर्शं गाम्भीर्यं गम्भीरता यस्मिन् । रुचिरेति । रुचिरा मनोज्ञा ये द्विजा दन्तास्त एव परिवारः परिच्छदो यस्याः सेति भारत्या विशेषणम् । चतु-

[^1]F. अमरकोष एव प्रसिद्धो‍ऽयं पाठः । 
[^2]F. मुखं कमलमिव इत्युपमितसमासो योग्यः ।
मयूरव्यंसकसमासे तु उत्तरपदार्थस्य कमलस्य प्राधान्ये रूपकं स्यात् । तथा सति च ' हंसीव' इति कवेरभीष्टा प्रधानभूतोपमा न संगच्छेत । तस्मात् - "रुचिराः सुन्दराः द्विजाः शिष्यभूता ब्राह्मणाः पक्षिणश्च ( हंसाद्याः ) परिवारा यस्याः सा, या सरस्वती राजहंसीव, मुखं कमलमिव तस्य संपर्क सुखमनुभवन्ती सती अतिप्रसन्ने अत्यन्तानुग्रहकारके अतिशयनिर्मले च, करुणा जलमिव तस्य निस्यन्दिनि स्राविणि, अगाधम् इयत्तारहितम् अतलस्पर्शं च, गाम्भीर्यं दुरवगाहस्वभावत्वं गभीरता च यस्य तस्मिन्, अस्य
( जाबाले: ) मानसे मनसि मानससरोवरे च, सततं निवसति" इति व्याख्यया पूर्णोपमालंकारो निर्वाह्यः ।

[^१]G. कारणानि पुण्यानि नाम; करणानि पुण्यानि नाम. 
[^२]G. मुनीनाम्. 
[^३]G. मुखकमलावलोकन. 
[^४]G. पर्युपासते. 
[^५]G. यदस्मिन्; या तु. 
[^६]G. परिवारे; कुलपरिचये. 
[^७]G. कमले. 
[^८]G. संपर्कसुखम्. 
[^९]G. राजहंसीव. 
[^१०]G. मुखकमल.

Edit summary (optional) Status

Needs more work

Proofed once

Proofed twice

Not relevant

Only registered users can save changes. Create an account or sign in to save your changes.