Since you are not logged in, some functions (such as the OCR button) have been disabled. To use all website features, please create an account.

गद्यत्रयं रामानुजकृतं सटीकम् / 65 Image 65 of 168 (Page 65)

Proofed once

Help

ज्ञान-बलैश्वर्य-वीर्य-शक्ति-तेजः-
श्रु. भा. षाड्गुण्यम् -साधारणम् ।
र.र. - संकर्षणादिव्यूहत्रयाभिव्यक्तिक्रमेण ज्ञानादिगुणद्वन्द्वत्रिकोक्तिः । प्रत्येकं च गुणद्वन्द्वेषु पौर्वापर्यहेतुर्भगवच्छास्त्रोक्तः । यथा -
'बलं वीर्यं तथा तेज इत्येतत्तु गुणत्रयम् ।
श्रमाद्यवद्याभावाख्यं ज्ञानादेरुपसर्जनम्' ॥ इति ।
[गुणक्रमोक्तेस्तात्पर्यम्]
ज्ञानम् इह सर्वसाक्षात्काररूपम्, 'यः सर्वज्ञः सर्ववित्' (मुं. उ.१-१-९) 'सर्वदर्शी स्वाधीनोऽनादिः सर्वेश्वरस्सर्वदृक्' (रहस्याम्नायम्) इत्यादिभ्यः । उक्तञ्च नाथमुनिभिः - 'यो वेत्ति युगपत्सर्वं प्रत्यक्षेण सदा स्वतः' (न्या.त.) इति । बलं नाम श्रमप्रसङ्गरहितं सर्वधारणसामर्थ्यम्, 'एष सेतुर्विधरण:) (बृ. उ. ४-४-४२) 'यत्र विश्वं भवत्येकनीळम्',(महाना.उ.१-३)'तत्सवितुर्वरेण्यम्'  'ध्रुवमचलममृतं विष्णुसंज्ञं सर्वाधारं धाम,(मै.उ.६-३४) 'यो लोकत्रयमाविश्य बिभर्त्यव्यय ईश्वरः', (भ.गी.१५-१७) 'परमात्मा च सर्वेषामाधारः परमेश्वरः'
( वि.पु. ६-४-४०) इत्यादिसिद्धम्। ऐश्वर्यम् - 'एष सर्वेश्वरः', (बृ. उ.४-४-४२) 'सर्वेश्वरेश्वरः कृष्णः' (वि.ध. ७४-४४) इत्यादिषूक्तमव्याहतेच्छं सर्वनियन्तृ- त्वम् । 'अजस्सर्वेश्वरः' (म.भा. आनु. सहस्रनामाध्यायः) इति च तन्नामपाठः। 
वीर्यम् - सर्वोपादानत्वे, सर्वधारणे, सर्वनियमनेऽपि विकाररहितत्वम् । यथोक्तम् - 'विकारविरहो वीर्यं प्रकृतित्वेऽपि मे सदा' (ल.तं. २-३०) इत्यादि । शक्ति: स्वेतरसर्वनिर्वाहिका, 'जगत्प्रकृतिभावो मे यस्सा शक्तिरितीर्यते' (ल.तं.२-२८) इत्यादिषु उक्ता सर्वोपादानत्वात्मिका । यद्वा, यदन्यैरशक्यत्वादघटितमिव भाति, तद्घटनसामर्थ्यरूपा ।
तेजः - अस्वाधीनसहकार्यनपेक्षत्वम् । तदुक्तम्- 'तेजस्त्वन्याऽनपेक्षता, इति ।
'सहकार्यनपेक्षा में सर्वकार्यविधौ हि या ।
तेजष्षष्ठगुणं प्राहुस्तमिमं तत्ववेदिनः' ॥ (ल.तं.२-३३) इति च ।
'न तत्र सूर्यो भाति न चन्द्रतारकं नेमा विद्युतो भान्ति कुतोऽयमग्निः (मुं.उ.२-२-१०) 'ज्योतीष्यदित्यवद्राजन् कुरून् प्रच्छादयन् श्रिया' (म.भा. उद्यो.९२-३२) इत्यादिनिदर्शितं 'पराऽभिभवनसामर्थ्यं तेजः केचित्प्रचक्षते'। लोके कश्चित् स्वापाद्यवस्थायां स्वविभूतिं

Edit summary (optional) Status

Needs more work

Proofed once

Proofed twice

Not relevant

Only registered users can save changes. Create an account or sign in to save your changes.