Since you are not logged in, some functions (such as the OCR button) have been disabled. To use all website features, please create an account.

भल्लटशतकं व्याख्यासहितं सानुवादम् / 139 Image 139 of 196 (Page 139)

Needs more work

Help

भल्लटशतकम्

८३

जायत इत्यर्थः । इदं जगत् अयं लोकः । विपरीतदृक् अन्यथाबुद्धि (र्भव) ति ।
अहो आश्चर्यम् । अत्र जगति । स तथाविधः तृणाग्रभृतो जलबिन्दुर्न तनुमौक्तिक-
मिति ये मन्यन्ते ते वयं सचेतनाः चैतन्यवन्तः । धीमन्त इति यावत् । अविवे-
किनः सुलभा : विवेकिनस्तु दुर्लभा इति भावः ।

छोटे से तिनके के अग्रभाग पर टिके हुए उस (जलबिन्दु) से मानों कौन
व्यक्ति मोती के भ्रम से देर तक नहीं आकृष्ट हुआ (अथवा छला नहीं गया) ।
वह तो पानी की बूँद (थी) । आश्चर्य है ! यह संसार (तो) उल्टी दृष्टि वाला
(है) यहाँ हम (ही) बुद्धिमान् (है) ।

यहाँ जलबिन्दु में मौक्तिकबुद्धि ( अर्थात् अतस्मिन् तद्बुद्धि ) रूप भ्रान्ति
होने से भ्रान्तिमान् अलङ्कार है । 'क इव' में उत्प्रेक्षा होने से इन दोनों अलङ्कारों
का एकाश्रयानुप्रवेश सङ्कर है।

Who else is not deceived for a long time by this water drop
sticking to the top of a small straw mistaking it to be a gem
while it is a drop of water only. This world looks at it otherwise.
We alone are conscious (of its real nature).

बुध्यामहे न बहुधापि विकल्पयन्तः

कैर्नामभिर्व्यपदिशेम महामतीस्तान् ।
येषामशेषभुवनाभरणस्य हेम्न-
स्तत्त्वं विवेक्तुमुपलाः परमं प्रमाणम् ॥७३॥

बहुधा विकल्पयन्तः अपि (वयं) न बुध्यामहे । तान् महामतीन् कै:
नामभिः व्यपदिशेम, येषां (कृते) अशेषभुवनाभरणस्य हेम्नः तत्त्वं
विवेक्तुम् उपलाः परमं प्रमाणं विद्यते ।

ये वस्तुस्वरूपं परिज्ञातुम् असमर्थास्तानि परमुखेन विश्वसन्ति तदुपालम्भ-
नायाह—बुध्यामह इति । बहुधा नानाप्रकारेण । विकल्पयन्तो विचारयन्तः ।
अपि (न बुध्यामहे) तत्स्वरूपं तत्त्वतो न विद्य इत्यर्थः । बुध्यतेर्देवादिकात् कर्तरि
लट् । महामतीन् कुशाग्रबुद्धीन् महा० इति सौल्लुण्ठ नवचनम् । तान् पुरुषान्
कैर्नामभिर्नामधेयैर्व्यपदिशेम व्यवच्छिन्नान् कुर्याम । तेषां गुणान् कथयामु इति
काकुः । व्यपदेशो नाम भेदनिबन्धनो व्यवहार इति न्यासकारः । अथ व्यवहरेमेति
पाठः । तत्र निगदेन व्याख्यानम् । अशेषभुवनाभरणस्य कृत्स्नं यद्भुवनं जगत्

CC-0 Shashi Shekhar Toshkhani Collection. Digitized by eGangotri

Edit summary (optional) Status

Needs more work

Proofed once

Not relevant

Only registered users can save changes. Create an account or sign in to save your changes.