धृतराष्ट्र उवाच ।किं तस्यां मम सेनायां नासन्केचिन्महारथाः ।ये तथा सात्यकिं यान्तं नैवाघ्नन्नाप्यवारयन् ॥ १ ॥

एको हि समरे कर्म कृतवान्सत्यविक्रमः ।शक्रतुल्यबलो युद्धे महेन्द्रो दानवेष्विव ॥ २ ॥

अथ वा शून्यमासीत्तद्येन यातः स सात्यकिः ।एको वै बहुलाः सेनाः प्रमृद्नन्पुरुषर्षभः ॥ ३ ॥

कथं च युध्यमानानामपक्रान्तो महात्मनाम् ।एको बहूनां शैनेयस्तन्ममाचक्ष्व संजय ॥ ४ ॥

संजय उवाच ।राजन्सेनासमुद्योगो रथनागाश्वपत्तिमान् ।तुमुलस्तव सैन्यानां युगान्तसदृशोऽभवत् ॥ ५ ॥

आह्णिकेषु समूहेषु तव सैन्यस्य मानद ।नास्ति लोके समः कश्चित्समूह इति मे मतिः ॥ ६ ॥

तत्र देवाः स्म भाषन्ते चारणाश्च समागताः ।एतदन्ताः समूहा वै भविष्यन्ति महीतले ॥ ७ ॥

न चैव तादृशः कश्चिद्व्यूह आसीद्विशां पते ।यादृग्जयद्रथवधे द्रोणेन विहितोऽभवत् ॥ ८ ॥

चण्डवाताभिपन्नानां समुद्राणामिव स्वनः ।रणेऽभवद्बलौघानामन्योन्यमभिधावताम् ॥ ९ ॥

पार्थिवानां समेतानां बहून्यासन्नरोत्तम ।त्वद्बले पाण्डवानां च सहस्राणि शतानि च ॥ १० ॥

संरब्धानां प्रवीराणां समरे दृढकर्मणाम् ।तत्रासीत्सुमहाञ्शब्दस्तुमुलो लोमहर्षणः ॥ ११ ॥

अथाक्रन्दद्भीमसेनो धृष्टद्युम्नश्च मारिष ।नकुलः सहदेवश्च धर्मराजश्च पाण्डवः ॥ १२ ॥

आगच्छत प्रहरत बलवत्परिधावत ।प्रविष्टावरिसेनां हि वीरौ माधवपाण्डवौ ॥ १३ ॥

यथा सुखेन गच्छेतां जयद्रथवधं प्रति ।तथा प्रकुरुत क्षिप्रमिति सैन्यान्यचोदयत् ।तयोरभावे कुरवः कृतार्थाः स्युर्वयं जिताः ॥ १४ ॥

ते यूयं सहिता भूत्वा तूर्णमेव बलार्णवम् ।क्षोभयध्वं महावेगाः पवनाः सागरं यथा ॥ १५ ॥

भीमसेनेन ते राजन्पाञ्चाल्येन च चोदिताः ।आजघ्नुः कौरवान्संख्ये त्यक्त्वासूनात्मनः प्रियान् ॥ १६ ॥

इच्छन्तो निधनं युद्धे शस्त्रैरुत्तमतेजसः ।स्वर्गार्थं मित्रकार्यार्थं नाभ्यरक्षन्त जीवितम् ॥ १७ ॥

तथैव तावका राजन्प्रार्थयन्तो महद्यशः ।आर्यां युद्धे मतिं कृत्वा युद्धायैवोपतस्थिरे ॥ १८ ॥

तस्मिंस्तु तुमुले युद्धे वर्तमाने महाभये ।हत्वा सर्वाणि सैन्यानि प्रायात्सात्यकिरर्जुनम् ॥ १९ ॥

कवचानां प्रभास्तत्र सूर्यरश्मिविचित्रिताः ।दृष्टीः संख्ये सैनिकानां प्रतिजघ्नुः समन्ततः ॥ २० ॥

तथा प्रयतमानेषु पाण्डवेयेषु निर्भयः ।दुर्योधनो महाराज व्यगाहत महद्बलम् ॥ २१ ॥

स संनिपातस्तुमुलस्तेषां तस्य च भारत ।अभवत्सर्वसैन्यानामभावकरणो महान् ॥ २२ ॥

धृतराष्ट्र उवाच ।तथा गतेषु सैन्येषु तथा कृच्छ्रगतः स्वयम् ।कच्चिद्दुर्योधनः सूत नाकार्षीत्पृष्ठतो रणम् ॥ २३ ॥

एकस्य च बहूनां च संनिपातो महाहवे ।विशेषतो नृपतिना विषमः प्रतिभाति मे ॥ २४ ॥

सोऽत्यन्तसुखसंवृद्धो लक्ष्म्या लोकस्य चेश्वरः ।एको बहून्समासाद्य कच्चिन्नासीत्पराङ्मुखः ॥ २५ ॥

संजय उवाच ।राजन्संग्राममाश्चर्यं तव पुत्रस्य भारत ।एकस्य च बहूनां च शृणुष्व गदतोऽद्भुतम् ॥ २६ ॥

दुर्योधनेन सहसा पाण्डवी पृतना रणे ।नलिनी द्विरदेनेव समन्ताद्विप्रलोडिता ॥ २७ ॥

तथा सेनां कृतां दृष्ट्वा तव पुत्रेण कौरव ।भीमसेनपुरोगास्तं पाञ्चालाः समुपाद्रवन् ॥ २८ ॥

स भीमसेनं दशभिर्माद्रीपुत्रौ त्रिभिस्त्रिभिः ।विराटद्रुपदौ षड्भिः शतेन च शिखण्डिनम् ॥ २९ ॥

धृष्टद्युम्नं च विंशत्या धर्मपुत्रं च सप्तभिः ।केकयान्दशभिर्विद्ध्वा द्रौपदेयांस्त्रिभिस्त्रिभिः ॥ ३० ॥

शतशश्चापरान्योधान्सद्विपांश्च रथान्रणे ।शरैरवचकर्तोग्रैः क्रुद्धोऽन्तक इव प्रजाः ॥ ३१ ॥

न संदधन्विमुञ्चन्वा मण्डलीकृतकार्मुकः ।अदृश्यत रिपून्निघ्नञ्शिक्षयास्त्रबलेन च ॥ ३२ ॥

तस्य तान्निघ्नतः शत्रून्हेमपृष्ठं महद्धनुः ।भल्लाभ्यां पाण्डवो ज्येष्ठस्त्रिधा चिच्छेद मारिष ॥ ३३ ॥

विव्याध चैनं बहुभिः सम्यगस्तैः शितैः शरैः ।वर्माण्याशु समासाद्य ते भग्नाः क्षितिमाविशन् ॥ ३४ ॥

ततः प्रमुदिताः पार्थाः परिवव्रुर्युधिष्ठिरम् ।यथा वृत्रवधे देवा मुदा शक्रं महर्षिभिः ॥ ३५ ॥

अथ दुर्योधनो राजा दृढमादाय कार्मुकम् ।तिष्ठ तिष्ठेति राजानं ब्रुवन्पाण्डवमभ्ययात् ॥ ३६ ॥

तं तथा वादिनं राजंस्तव पुत्रं महारथम् ।प्रत्युद्ययुः प्रमुदिताः पाञ्चाला जयगृद्धिनः ॥ ३७ ॥

तान्द्रोणः प्रतिजग्राह परीप्सन्युधि पाण्डवम् ।चण्डवातोद्धुतान्मेघान्सजलानचलो यथा ॥ ३८ ॥

तत्र राजन्महानासीत्संग्रामो भूरिवर्धनः ।रुद्रस्याक्रीडसंकाशः संहारः सर्वदेहिनाम् ॥ ३९ ॥